برص یا پیسی (Vitiligo) یک بیماری پوستی است که باعث از دست رفتن رنگ پوست در بخشهایی از پوست میشود. شدت و سرعت از دست رفتن رنگ ناشی از برص غیر قابل پیش بینی است. این بیماری در پوست هر بخشی از بدن ممکن است ایجاد شود. همچنین بر موها، داخل دهان و حتی چشمها نیز ممکن است تاثیر بگذارد. در حالت طبیعی رنگ مو، پوست و چشمها به واسطه ملانین تعیین میشود. برص زمانی اتفاق می افتد که سلولهایی که ملانین تولید میکنند، یا میمیرند و یا عملکرد خود را متوقف میکنند.
برص در همه انواع پوست ممکن است ایجاد شود اما در افراد با پوست تیره تر محسوس تر است. این وضعیت تهدید کننده زندگی و یا مسری نیست اما ممکن است باعث ایجاد استرس و احساس بد در فرد شود. درمان برص میتواند ظاهر پوست را بهبود ببخشد اما نمیتواند این بیماری را کاملا درمان کند.
علائم بیماری پوستی برص
مهمترین علامت برص عدم وجود رنگ در پوست است که باعث ایجاد لکه های سفید یا روشن در روی پوست میشود. معمولا تغییر رنگ اولین بار در نواحی دیده میشود که در معرض خورشید قرار دارند مانند کف دست، بازو، مچ پا، صورت و لبها.
علائم برص عبارتند از:
- تغییر رنگ پوست
- سفید شدن زود رس موهای سر، مژه ها، ابروها یا ریش (معمولا پیش از 35 سالگی)
- از دست رفتن رنگ بافتهایی که سطح داخلی دهان و بینی (غشای مخاطی) را میپوشانند
- کاهش یا تغییر رنگ لایه داخلی کره چشم (شبکیه)
- لکه های تغییر رنگ یافته در ناحیه زیر بغل، ناحیه تناسلی و راست روده (مقعد)
برص ممکن است در هر سنی شروع شود اما اکثرا پیش از 20 سالگی شروع میشود. بسته به نوع برص، لکه های تغییر رنگ به اشکال زیر ایجاد میشوند:
- بسیاری از بخشهای بدن: این حالت که شایعترین نوع برص است، برص عمومی نامیده میشود و اغلب لکه های تغییر رنگ در بخشهای متناظر بده به صورت مشابه پیشروی میکند (متقارن)
- تنها یک طرف یا یک بخش از بدن: این نوع برص که برص یک طرفه یا سگمنتال (segmental) نامیده میشود، در سنین پایینتر بیشتر اتفاق می افتد و یک یا دو سال پیشروی کرده و سپس متوقف میشود.
- یک یا تنها چند ناحیه از بدن: این نوع برص محلی یا موضعی خوانده میشود.
دشوار میتوان پیش بینی کرد بیماری چگونه پیشرفت میکند. گاهی اوقات لکه ها بدون درمان متوقف میشوند. در بیشتر موارد از بین رفتن رنگدانه گسترش می یابد و در نهایت بیشتر پوست را در بر میگیرند. به ندرت پوست به رنگ پیشین خود بازمیگردد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
به پزشک مراجعه کنید ببینید آیا نواحی پوست، مو یا چشمها رنگ خود را از دست میدهند یا خیر. برص هیچ درمان قطعی ندارد اما اقدامات درمانی میتوانند به متوقف شدن یا کند شدن فرایند تغییر رنگ کمک کرده و مقداری رنگ را به پوست باز گردانند.
عوامل ایجاد برص
برص زمانی اتفاق می افتد که سلولهای تولید کننده ملانین (ملانوسیتها) میمیرند یا تولید ملانین را متوقف میکنند. ملانین رنگدانه ای است که به پوست، مو و چشمها رنگ میبخشد. لکه های پوستی که دچار از دست رفتن رنگدانه ملانین میشوند، به رنگ روشن یا سفید در می آیند. پزشکان نمیدانند چرا این سلولها میمیرند یا تولید نمیشوند. ممکن است این امر مربوط به موارد زیر باشد:
- اختلالی در دستگاه ایمنی که به ملانوسیتهای پوست حمله میکند و آنها را از بین میبرد.
- سابقه خانوادگی (وراثت)
- واقعه محرکی مانند آفتاب سوختگی، استرس یا مواجهه با مواد شیمیایی صنعتی
عوارض و پیچیدگی های برص
افرادی که مبتلا به برص هستند احتمال موارد زیر در آنها افزایش می یابد:
- اضطراب اجتماعی یا روانشناختی
- آفتاب سوختگی و سرطان پوست
- مشکلات چشم مانند التهاب عنبیه (ایریتیس)
- ریزش مو
- عوارض جانبی درمان مثل خشکی پوست و خارش
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
چه کاری میتوانید انجام دهید:
- سابقه پزشکی فامیلی خود را بازبینی کنید. ببینید آیا فرد دیگری در خانواده برص، مشکل تیروئید یا بیماری که در آن سیستم ایمنی به بافتهای سالم بدن حمله کند (بیماریهای خود ایمن) دارد.
- اطلاعات شخصی مربوطه مانند وقایع استرس زای مهم اخیر، تغییرات زندگی، آفتاب سوختگی و تحریکات پوستی را فهرست کنید.
- داروها، ویتامینها و مکملهایی که مصرف میکنید را بنویسید.
- سوالاتی را که میخواهید از پزشک بپرسید بنویسید تا چیزی را فراموش نکنید و از وقت ویزیت به خوبی استفاده کنید.
آزمایشها و تشخیص
در صورتی که پزشک به برص شک داشته باشد، سابقه پزشکی شما را جویا شده و شما را معاینه میکند تا احتمال مشکلات پزشکی دیگر مانند سوریازیس یا درماتیت رد شود. پزشک با استفاده از لامپ مخصوصی پرتوی فرابنفش به پوست شما میتاباند تا مشخص شود بیماری شما برص است یا خیر.
- نمونه برداری از پوست و خون
علاوه بر معاینه و سابقه پزشکی شما و خانواده، پزشک ممکن است از پوست شما نمونه برداری کند یا آزمایش خون برایتان تجویز نماید.
پزشک ممکن است توصیه کند به متخصص چشم مراجعه کنید تا التهاب در چشم شما را بررسی کند. همچنین ممکن است توصیه کند به متخصص شنوایی مراجعه کنید تا شنوایی تان ارزیابی شود چون افرادی که برص دارند ممکن است در خطر بیشتر کاهش شنوایی قرار داشته باشند.
داروها و درمان ها
درمانهای زیادی برای کمک به بازگرداندن رنگ پوست یا حتی متعادل کردن رنگ پوست وجود دارند. نتایج درمانها متفاوت بوده و غیر قابل پیش بینی است. برخی درمانها عوارض جدی در پی دارند. بنابراین ممکن است پزشک توصیه کند ابتدا با استفاده از محصولات خود برنزه یا آرایشی، ظاهر پوست خود را بهتر کنید.
در صورتی که شما و پزشکتان تصمیم گرفتید وضعیت خود را با دارو یا درمانهای دیگر، درمان نمایید ممکن است چندین ماه طول بکشد تا کارایی آنها را ببینید. ممکن است لازم باشد بیش از یک رویکرد را امتحان کنید تا ببینید کدام درمانها برایتان بهتر است.
داروها
هیچ دارویی نمیتواند برص را کاملا متوقف کند اما برخی دروها در صورتی که به تنهایی و یا با نور درمانی استفاده شوند میتوانند ظاهر پوست را بهبود ببخشند:
- کرمهایی که التهاب را کنترل میکنند- کورتیکواستروئید موضعی ممکن است به بازگرداندن رنگ (تجدید رنگدانه) پوست کمک کند به ویژه در صورتی که مصرف آن را در اوایل بیماری شروع کنید. ممکن است تا چندین ماه تغییری در پوست خود مشاهده نکنید. این نوع کرمها موثر بوده و استفاده از آنها آسان است اما ممکن است عوارضی داشته باشند مانند نازک کردن پوست یا ایجاد خطهایی در روی پوست. اشکال ملایم تر دارو برای کودکان و افرادی که نواحی تغییر رنگ بزرگی در پوست خود دارند تجویز میشود.
- نوعی ویتامین D- کلسیپوترین کرمی است که با کورتیکواستروئید یا نور فرابنفش میتوان آن را استفاده کرد. عوارض جانبی احتمالی آن عبارت است از خشکی پوست، جوش و خارش.
- داروهایی که بر سیستم ایمنی تاثیر میگذارند- پمادهایی که حاوی تاکرولیموس یا پیمکرولیموس هستند (بازدارنده های کلسینورین)، ممکن است برای افرادی که نواحی کوچکی از پوستشان بدون رنگ شده است، مفید باشد به خصوص در صورت و گردن. این درمان عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدها داشته و با نور فرابنفش B میتوان آن را استفاده کرد. سازمان نظارت بر غذا و داروی امریکا (FDA) درباره ارتباط احتمالی بین این داروها و سرطان پوست و لنفوم هشدار داده است.
- ترکیب دارو و نور درمانی- این درمان دارویی به نام سورالن (psoralen ) را با نور درمانی ترکیب میکند تا رنگ را به لکه های روشن باز گرداند. پس از این که سورالن را به صورت خوراکی یا استعمال موضعی بر روی پوست استفاده کردید، در معرض پرتوی فرابنفش A یا B قرار میگیرید. چون این دارو باعث میشود پوستتان در مقابل نور حساستر شود، پوست به رنگ صورتی تغییر میکند. وقتی پوست التیام پیدا کند، رنگ پوست طبیعی تر میشود. ممکن است تا سه مرتبه در هفته به مدت شش تا دوازده ماه نیاز به تکرار درمان داشته باشید. عوارض احتمالی این روش عبارت است از آفتاب سوختگی شدید، تاول، خارش، تیره شده پوست و افزایش خطر سرطان پوست و آب مروارید. همچنین یک یا دو روز پس از هر بار درمان استفاده از ضد آفتاب و عینک آفتابی ضد یو وی و پرهیز از نور مستقیم خورشید میتواند برایتان مفید باشد. سورالن خوراکی همراه با تشعشع UVA برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمیشود.
- نور درمانی- این درمان از نور UVB باند باریک استفاده میکند. ممکن است این درمان را در مطب پزشک دریافت کنید (سه مرتبه در هفته). بر خلاف فتوشیمی درمانی، این درمان نیازی به سورالن ندارد. بهترین نتایج در صورت، پاها و تنه حاصل میشود.
- لیزر درمانی- در این روش درمانی از طریق درمان پوست با لیزر اگزایمر، رنگ به لکه های بدون رنگ پوست باز میگردد. در این روش از طول موج خاصی از نور UVB استفاده میشود. لیزر درمانی را تنها در نواحی کوچک میتوان استفاده کرد و اغلب در ترکیب با داروهایی که به پوست مالیده میشوند مورد استفاده قرار میگیرد. عوارض جانبی آن شامل قرمزی و تاول است.
- حذف رنگهای باقیمانده پوست (رنگدانه زدایی پوست)- این درمان در صورتی که برص گسترده شده باشد و درمانهای دیگر موثر نباشند، مطرح میشود. دارویی همراه با مونوبنزون به نواحی سالم پوست استعمال میشود. این امر به تدریج آن نواحی را به قدری روشن میکند که با نواحی تغییر رنگ یافته ترکیب و یکدست میشوند. این درمان را دو بار در روز به مدت نه ماه یا بیشتر باید استفاده کرد. حداقل دو ساعت پس از استعمال دارو، باید از تماس پوستی با افراد دیگر اجتناب کنید. عوارض این درمان شامل قرمزی، تورم و خارش و خشکی پوست است. رنگدانه زدایی پوست دائمی بوده و دیگر برای همیشه به نور خورشید بسیار حساس میشوید.
جراحی
در صورتی که نور درمانی و داروها برایتان موثر نبوده اند، جراحی نیز میتواند یک گزینه درمانی باشد. جراحی میتواند همراه با درمانهای دیگر نیز استفاده شود. هدف از تکنیکهای زیر یکدست کردن رنگ پوست به صورت بازگرداندن رنگ طبیعی آن است:
- پیوند پوست- در این عمل پزشک بخشهای بسیار کوچکی از پوست طبیعی شما (حاوی رنگدانه) را برمیدارد و آن را به نواحی که رنگدانه خود را از دست داده اند، متصل میکند. این عمل گاهی اوقات در صورتی که لکه های برص کوچک باشند، استفاده میشود. خطرات احتمالی آن عبارتند از عفونت، جای زخم، ظاهر سنگفرشی، رنگ لکه لکه و شکست برنامه برگرداندن رنگ.
- پیوند تاول- در این عمل پزشک تاولهایی در پوست طبیعی و رنگدانه دار ایجاد میکند (معمولا با مکش). سپس سطح بالای تاول را برمیدارد و آن را به ناحیه تغییر رنگ یافته پیوند میزند. خطرات احتمالی این روش عبارتند از جای زخم، ظاهر سنگفرشی و شکست برنامه باز گرداندن رنگ به پوست. خطر جای زخم در این روش کمتر از انواع دیگر پیوند پوست است.
- خالکوبی (تتو)- در این تکنیک پزشک با استفاده از ابزار جراحی ویژه ای رنگدانه را در پوست شما میکارد. این عمل در اطراف لبها به خصوص در افراد با پوست تیره تر، بیشترین تاثیر را دارد. معایب این روش عبارت است از عدم هماهنگی با رنگ پوست، محو شدن تتو و عدم برنزه شدن آن. همچنین آسیب پوستی ناشی از تتو ممکن است خود باعث ایجاد لکه برصی دیگری شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی
روشهای خود مراقبتی زیر ممکن است به شما کمک کند از پوست خود مراقبت کرده و ظاهر آن را بهبود ببخشید:
- از پوست خود در مقابل خورشید و منابع مصنوعی نور فرابنفش محافظت کنید- در صورتی که برص دارید به ویژه اگر پوست روشنی دارید از ضد آفتاب ضد آب طیف گسترده با SPF حداقل 30 استفاده کنید. مقدار زیادی ضد آفتاب بمالید و هر دو ساعت یک بار آن را تجدید کنید (در صورت شنا یا تعریق، دوباره آن را تجدید کنید). همچنین میتوانید لباسهایی بپوشید که از پوستتان در مقابل آفتاب محافظت کند و در سایه قرار بگیرید. محافظت از پوست در مقابل آفتاب سوختگی و آسیب بلند مدت جلوگیری میکند. آفتاب سوختگی شدید میتواند برص را تشدید کند. ضد آَفتاب میتواند آفتاب سوختگی را به حداقل رسانده و تمایز بین پوست طبیعی و پوست تغییر رنگ یافته را کمرنگ تر و غیر محسوس تر نماید.
- پوشاندن پوست بدون رنگ: محصولات پوشاننده ممکن است ظاهر پوست را بهبود بخشیده و به شما کمک کنند احساس بهتری داشته باشید به خصوص اگر لکه های برص در بخش قابل دید بدن باشند. میتوانید چندین برند از این محصولات را امتحان کنید تا ببینید کدام برایتان بهتر است. رنگ محصولات خود برنزه کننده شسته نمیشود اما به تدریج ظرف چند روز محو میشود. اگر از یک محصول خود برنزه کننده استفاده میکنید، محصولی را انتخاب کنید که حاوی دی هیدروکسی استون باشد.
- تتو نکنید- از تتو در شرایطی که ارتباطی با درمان برص ندارد، پرهیز کنید. آسیب رساندن به پوست مانند اتفاقی که در تتو روی میدهد، ممکن است باعث تشکیل لکه جدید برص شود که ظرف دو هفته بروز میکند.
طب جایگزین
مطالعات محدودی نشان میدهند که گیاه دارویی جینکو بیلوبا ممکن است رنگ پوست را در افرادی که برص کند پیشرونده دارند، برگرداند. مطالعات دیگر نشان میدهند که اسید فولیک و ویتامین ب 12 به اضافه نور خورشید ممکن است رنگ را در برخی افراد بازگرداند.
هر دارو و درمان بدون نسخه را ابتدا با پزشک مطرح کنید تا مطمئن شوید تاثیر بدی بر درمانهای دیگرتان نمیگذارد.
پشتیبانی و غلبه بر بیماری
ممکن است به واسطه تغییری که در ظاهرتان رخ داده است، احساس استرس، کمرویی، خجالت یا حتی فروپاشی درونی داشته باشید. ممکن است احساس کنید این بیماری توانایی شما در فعالیتهای روزمره را محدود میکند به خصوص اگر گسترده شده باشد یا در نواحی قابل دید بدن مانند صورت، دستها و مچ پا باشد. توصیه های زیر به شما کمک میکند بر این وضعیت غلبه کنید:
- ارتباط زیادی با پزشک داشته باشید: پزشکی را پیدا کنید که در زمینه بیماری شما تخصص یا تجربه زیادی داشته باشد. متخصص پوست در بیماری های پوستی تخصص دارد.
- درباره بیماری خود بیشتر بدانید: تا جایی که میتوانید درباره بیماری خود اطلاعات کسب کنید و درباره راههای درمانی بدانید تا بهتر تصمیم بگیرید قدم بعدی تان چه باشد.
- احساسات خود را بیان کنید: در صورتی که احساس ناراحتی و افسردگی دارید به اطلاع پزشک خود برسانید. ممکن است پزشک صلاح بداند شما را به روانشناس یا متخصصهای دیگر سلامت روان ارجاع دهند تا به شما کمک کنند.
- با دیگران صحبت کنید: از پزشک درباره گروههای پشتیبانی در منطقه زندگی خود و یا آنلاین سوال کنید.
- به عزیزان خود اعتماد کنید: از دوستان و خانواده خود پشتیبانی دریافت کنید.
