سرطان تخمدان گونه ای سرطان است که از تخمدان ها آغاز می شود. در بدن هر زن دو تخمدان وجود دارد که در طرفین رحم واقع شده اند و هر کدام اندازه یک بادام هستند. تخمدان ها در کنار تخمک، هورمونهای پروژسترون و استروژن تولید می کنند.
سرطان تخمدان سالیانه 6500 زن را در انگلیس مبتلا می کند. سرطان تخمدان، پس از سرطان سینه، سرطان روده، سرطان ریه و سرطان رحم، پنجمین سرطان شایع میان زنان است.
سرطان تخمدان معمولاً در زنانی بروز پیدا می کند که به سن یائسگی رسیده اند، اما امکان دارد در هر سنی نیز دیده شود.
سرطان تخمدان ممکن است هیچ علائمی به همراه ندشته باشد به خصوص در مراحل اولیه. از آنجائی که نشانه های ابتلا به سرطان تخمدان با نشانه های بسیاری امراض دیگر مشابه است، این نوع سرطان معمولاً به سختی تشخیص داده می شود. اما بطور کلی از جمله علائم کلی احتمالی در موارد ابتلا به سرطان تخمدان می توان به نفخ، احساس فشار، دردهای لگنی یا شکمی ، دفع ادرار مکرر، و احساس سیری زودهنگام اشاره کرد.
عامل خطر: سابقه خانوادگی
سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان به عنوان یک عامل ریسک تلقی می گردد. بدین مفهوم که شانس ابتلا به سرطان تخمدان در زنانی که در خویشاوندان نزدیک خود سابقه ابتلا به سرطان تخمدان، سینه یا روده بزرگ را داشته اند بیش از سایرین است. جهش های ژنی ارثی از جمله BRCA1 و BRCA2که با سرطان سینه در ارتباط هستند، در واقع علت بروز 10% از موارد سرطان تخمدان محسوب می شوند.
عامل خطر: سن
سن اصلی ترین عامل خطر در ابتلا به سرطان تخمدان است. ابتلا به سرطان تخمدان پس از یائسگی بسیار شایع تر است و استفاده از هورمون درمانی نیز شانس ابتلا را افزایش می دهد. این شانس به ویژه در افرادی که مدت 5 تا 10 سال از استروژن بدون پروژسترون استفاده می کنند بسیار بالاتر است. در مورد این که آیا مصرف توأمان استروژن و پروژسترون ریسک ابتلا را افزایش می دهد یا خیر اطلاعات دقیقی در دست نیست.
عامل خطر: چاقی
چاقی نیز عامل افزایش ریسک ابتلا در سرطان تخمدان محسوب می شود. زنان چاق هم نرخ ابتلای بیشتری دارند و هم ریسک مرگ و میر ناشی از سرطان تخمدان در آنها بیش از سایر زنان مبتلاست. بنابراین زنان سنگین وزن تر، ریسک ابتلای بالاتری دارند.
دو روش تشخیصی در مورد سرطان تخمدان، سونوگرافی از تخمدان و انجام آزمایشی برای اندازه گیری سطح پروتئینی به نام CA125 در خون است. گرچه در مواردی که این روش ها برای زنانی که ریسک ابتلای متوسط دارند به کار می رود نمی تواند زیاد در نجات جان انها مفید واقع شود. بنابراین معمولاً انجام این دو روش در مورد زنانی که شانس ابتلای بالایی دارند توصیه می شود.
آزمایش های تصویر برداری همچون سی تی اسکن، ام.آر.آی و یا سونوگرافی می توانند وجود توده در تخمدان را مشخص کنند اما فقط از راه نمونه برداری از بافت (بیوپسی) می توان تشخیص داد که آیا توده موجود سرطانی است یا خیر.
مرحله سرطان تخمدان را بر حسب این که سرطان تا چه میزان به سایر ارگان ها یا بافت ها سرایت کرده تعیین می کنند. این فرآیند معمولاً طی عمل جراحی انجام می شود. مراحل تعریف شده در مورد سرطان تخمدان به شرح ذیل است:
مرحله 1: سرطان فقط به تخمدان ها محدود شده است.
مرحله 2: سرطان به رحم و یا ارگان های لگنی سرایت کرده است.
مرحله3: سرطان به غدد لنفاوی یا نسوج شکم سرایت کرده است.
مرحله4: سرطان به اندام های دورتر بدن مانند کبد و یا ریه ها سرایت کرده است.
انواع سرطان تخمدان بر حسب سلول هایی که درون تخمدان موجب رشد سرطان شده اند، متفاوت است. موارد عمده سرطان تخمدان سرطان های مخاطی(epithelial) یا کارسینوما (carsinomas) هستند. این سرطان ها از سلول هایی که بر روی سطح تخمدان واقع شده اند آغاز می شوند. بعضی اوقات تومورهایی که از این سلول ها شکل یافته اند آشکار سرطانی به نظر نمی رسند اما با این وجود باز هم ویژگی های مشکوکی از خود بروز می دهند. این تومورها LMP نامیده می شوند و نسبت به سایر انواع سرطان های تخمدان خطر کمتری دارند.
آماری که به حداقل پنج سال ادامه حیات زنان مبتلا پس از تشخیص مربوط است بسیار متفاوت است؛ از 18% تا 89%. این آمار در واقع به این بستگی دارد که سرطان در چه مرحله ای تشخیص داده شده باشد. البته باید دانست این امار به زنانی که بین سال های 1988 تا 2001 مبتلا تشخیص داده شده اند مربوط است و با توجه به این که روش های درمانی روز به روز پیشرفت می کند، احتمالاً در مورد زمان حال می توان به اعداد و ارقام بسیار امیدوار کننده تری اشاره کرد.
جراحی معمولاً به عنوان اولین مرحله درمانی سرطان تخمدان محسوب می شود. معمولاً جراحی به گونه ای انجام می شود که تومور تا جایی که امکان دارد از بدن خارج شود. امکان دارد پزشک در موارد پیشرفته مجبور شود رحم را نیز به همراه بافت های مجاور از بدن بیمار خارج نماید.
شیمی درمانی نوعاً پس از جراحی و برای تمام سطوح سرطان تخمدان به کار می رود. زنانی که به تومور LMP مبتلا هستند معمولاً پس از جراحی به شیمی درمانی نیاز نداردن، مگر این که تومور مجدداً رشد نماید.
روش های درمانی دیگر
امروزه روش های درمانی جدیدی نیز به کار می رود و از آن جمله می توان به مانع شدن رشد تومور از طریق ایجاد رگ های خونی اشاره کردو در این روش با استفاده از داروی آواستین رشد تومور متوقف می شود و یا تومور کوچک می گردد. آواستین در برخی سرطان های دیگر نیز استفاده می شود.
پس از جراحی: یائسگی زودهنگام
در صورتی که هر دو تخمدان بیمار بیرون آورده شود؛ یائسگی زودتر از موعد اتفاق خواهد افتاد. توقف تولید هورمون پس از برداشتن تخمدان ها موجب می شود شانس ابتلای بیمار به مشکلات دیگری از جمله پوکی استخوان افزایش یابد. پس از جراحی نیز بیمار باید مرتباً تحت مراقبت قرار داشته باشد.
