سندرم روده تحریک پذیر (Irritable bowel syndrome) یا آی بی اس که به عنوان روده اسپاسمی نیز شناخته میشود اختلال شایعی در روده است. بسیاری از مردم زمانی مشکلات گوارشی را ممکن است تجربه کنند اما چیزی که سندرم روده تحریک پذیر را جدا میکند، درد شکم و اسهال یا یبوست است که به طور مکرر اتفاق می افتد. این بیماری در 10 تا 15 درصد از جمعیت امریکای شمالی اتفاق می افتد.
علائم اصلی آی بی اس درد شکم همراه با تغییر عادات حرکات روده است که میتواند شامل یبوست، اسهال یا هر دو باشد. گاز و نفخ محسوس شکم نیز در این وضعیت متداول است. این وضعیت آسیبی به دستگاه گوارش نمیرساند اما درد مداوم و نیاز مکرر به توالت میتواند در زندگی روزمره فرد اخلال ایجاد کند.
هنوز پزشکان علت دقیق این وضعیت را نمیدانند اما یک نظریه این است که انقباض غیر طبیعی عضله روده (در تصویر در سمت راست مشاهده میکنید) منجر به کرامپ، درد و نوسان در سرعت گوارش میشود. برخی افراد پس از عفونت معده ای روده ای به سندرم روده تحریک پذیر دچار میشوند اما علت آن مشخص نیست. عدم تحمل غذایی اعم از حساسیت به غذا یا آلرژی غذایی حوزه دیگری است که برای روشن شدن این مسئله تحت بررسی و مطالعه قرار گرفته است. هنگامی که برخی غذاها مانند لبنیات (حاوی لاکتوز)، حبوبات، بروکلی، گل کلم و کلم مصرف میشود، علائم شبه آی بی اس مشاهده میگردد.
هر کسی ممکن است دچار آی بی اس شود اما این وضعیت در زنان دو برابر مردان شیوع دارد. همچنین در افرادی که سابقه خانوادگی آی بی اس دارند، احتمال آن بیشتر است. معمولا علائم این وضعیت در اواخر دهه بیست زندگی شروع میشود و شروع آن بالای 50 سال نامتداول است. گاهی اوقات سندرم روده تحریک پذیر با افسردگی یا اضطراب بروز میکند.
هیچ آزمایش استانداردی برای تشخیص این وضعیت وجود ندارد. معمولا پزشک بر اساس توصیف بیمار از علائم، بیماری را تشخیص میدهد به همین علت مهم است که راجع به علائمی که دارید، صادقانه و صریح صحبت کنید. پزشک آزمایشهایی برای رد احتمالهای دیگر ممکن است تجویز کند.
این وضعیت ممکن است زندگی شما را در خطر قرار ندهد اما تاثیر بدی بر سبک زندگی میگذارد. در دوره های اسهال فوری و مکرر ممکن است سفر یا مسیر طولانی محل کار برایتان دشوار شود. ممکن است پیش از رفتن به هر جای جدید لازم باشد ابتدا وجود توالت را بررسی کنید.
خواه آی بی اس داشته باشید خواه نه، احتمالا با دلهره و آشفتگی معده که در هنگام سخنرانی های عمومی، کنفرانس و ارائه های درسی یا وقایع مهم دیگر برایتان اتفاق می افتد، آشنایی دارید. استرس علائم سندرم روده تحریک پذیر را ایجاد و یا تشدید میکند و از طرفی این علائم خود موجب وارد آمدن استرس بیشتر به فرد میشود و فرد را در چرخه معیوب قرار میدهد.
اولین قدم برای مدیریت آی بی اس، این است که بفهمید چه چیزهایی علائم شما را بدتر میکند. علاوه بر استرس، محرکهای متداول دیگر عبارتند از تغییرات هورمونی، غذا و برخی داروها. باید توجه داشته باشید که هیچ غذای مشخصی به طور کلی با علائم آی بی اس مرتبط نیست بلکه در هر فرد محرکها متفاوت هستند. دفتر یادداشتی بردارید و هر روز غذاهایی که میخورید و علائم سندرم روده تحریک پذیر را یادداشت کنید تا بفهمید چه غذاهایی برایتان مشکل ایجاد میکنند.
برنامه درمانی شما بستگی به علائم و محرکهای شما دارد اما بیشتر افراد با تغییرات غذایی علائمشان شروع میشود. اجتناب از کافئین، الکل و غذاهای چرب ممکن است برایتان مفید باشد. فیبر و آب بیشتری مصرف کنید. غذاهای مظنون را به تدریج حذف کنید. با آزمون و خطا میفهمید چه تغییراتی برایتان بهتر است.
پروبیوتیکها باکتریهای دوست ما هستند که به کاهش رشد ارگانیسمهای مضر در دستگاه گوارش یاری میرسانند. انواع زیادی پروبیوتیک وجود دارد اما شناخته شده ترین آنها پروبیوتیک موجود در ماست است، به دنبال برچسب "زنده و فعال " بر روی محصول بگردید. برخی مطالعات نشان داده اند که پروبیوتیکها ممکن است علائم آی بی اس را کاهش دهند اما مطالعات بیشتری در این زمینه لازم است.
اگر تغییرات رژیم غذایی برای کاهش علائم کافی نبود، پزشک ممکن است داروهای بدون نسخه یا تجویزی برای برخی علائم تجویز کند. برای اسهال گزینه های محتمل عبارتند از داروهای ضد اسهال (مثل لوموتیل یا ایمودیوم) که حرکات روده را کند میکنند. این نوع دارو ممکن است موجب یبوست شود بنابراین باید با پزشک خود در تماس باشید.
گهگاهی پزشک ممکن است داروهایی برای افزایش میزان مایعات در روده تجویز کند. میتوانید از پزشک درباره مسهل های (لاگزاتیو) بدون نسخه سوال کنید که مدفوع را نرم کرده و حرکت آن را تسهیل میکنند. مسهل های محرک مانند کورکتول و سنوکوت حرکت مدفوع در روده را تسریع میکنند اما نباید مرتب استفاده شوند.
اگر پزشک برای درمان وضعیت شما داروی ضد افسردگی تجویز کرد، به این معنی نیست که همه علائم شما مربوط به مغز شما است یا به واسطه افسردگی ایجاد شده است. داروهای ضد افسردگی بر پیام رسانهای شیمیایی در دستگاه گوارش تاثیر میگذارند و در صورتی که کرامپ یکی از مهمترین علائم شما باشد، این داروها برایتان مفید است. بیشتر داروها عوارض جانبی هم دارند بنابراین درباره معایب و مزایای آن با پزشک صحبت کنید.
اگر درمانهای طبیعی را ترجیح میدهید، روغن نعنا ارزش امتحان دارد. مطالعات نشان میدهند روغن نعنا در کاهش علائم آی بی اس مفید است. در واقع در تحقیقات، روغن نعنا در برخی افراد بهتر از دارونما عمل کرده است. به دنبال کپسولهای دارای پوشش روده ای باشید چون احتمال ایجاد سوزش معده در آنها کمتر است. اگر داروهای دیگری مصرف میکنید، در این باره با پزشک صحبت کنید.
چون مشخص شده است که استرس علائم آی بی اس را بدتر میکند، مدیریت استرس برای کاهش علائم بسیار مفید است. درمان رفتاری شناختی نوعی روان درمانی است که کمک میکند افکار منفی را با افکار مثبت و واقع بینانه جایگزین کنید. این امر استرس شما را کاهش داده و درد و علائم گوارشی مربوط به آی بی اس را بهبود میبخشد. روان درمانی میتواند به شما کمک کند هنگام عود بیماری، بر علائم آن غلبه کنید.
هیپنوتیزم بیماران را به حالت متفاوتی از هوشیاری میبرد که در این حالت با کمک متخصص میتوان درد را از بین برد. برخی تحقیقات نشان میدهند هیپنوتیزم میتواند درد را کاهش دهد، علائم گوارشی را رفع کند و اضطراب مربوط به سندرم روده تحریک پذیر را آرام کند.
بیو فیدبک به بیمار یاد میدهد پاسخ بدن به استرس را شناسایی کرده و آن را تغییر دهد. پس از چند جلسه بسیاری ا افراد میتوانند ضربان قلب خود را کند تر کرده و آرامش پیدا کنند. این کار هم در کاهش استرس و عم علائم بیماری مفید است.
بسیاری از افراد با مدیتیشن، تنفس عمیق، تجسم هدایت شده یا درمانهای آرام سازی دیگر، به خود آرامش میدهند. مطالعات نشان داده اند که این تکنیکها میتوانند به کاهش انواع علائم آی بی اس از جمله درد، اسهال و یبوست کمک کنند. با تمرین این تکنیکها یاد میگیرید هر جا هستید از این روشها بهره مند شوید.
افرادی که آی بی اس دارد ممکن است علاقه ای به ورزش نداشته باشند به خصوص زمانی که علائم عود میکنند اما فعالیت فیزیکی به کاهش مشکلات گوارشی و استرس کمک کرده و احساس کلی سلامتی و شادابی به فرد میبخشد. برای شروع، فعالیتهای سبک انجام دهید که بر دستگاه گوارش زیاد تاثیر نمیگذارند. پیش از شروع به توالت بروید. حتما ابتدا با پزشک در این باره صحبت کنید.
آی بی اس وضعیت مزمن است و بیماران ممکن است پس از دوره های آرام، دوره عود علائم را تجربه کنند. در دفتر یادداشتی غذاهای روزانه، احساس و علائم خود را ثبت کنید تا محرکهای پنهان خود را شناسایی کنید. به مرور زمان علائم معمولا بدتر نمیشوند. سندرم روده تحریک پذیر خطری برای جان بیمار ندارد و منجر به مشکلات جدی مانند بیماری التهاب روده یا سرطان نمیشود.
