تومور مغزی به تجمع سلولهای ناهنجار در مغز گفته میشود. جمجمه که مغز را احاطه میکند جنسی سخت و مقاوم دارد. هر گونه زایده ای که در داخل آن رشد کند، فضای موجود را محدود مینماید و میتواند مشکلاتی ایجاد کند. تومورهای مغزی ممکن است سرطانی (بدخیم) باشند و یا غیر سرطانی (خوش خیم). در شرایطی که تومور بدخیم یا خوش خیم رشد میکند، میتواند فشار داخل جمجمه را افزایش دهد. این امر موجب آسیب مغزی شده و میتواند مرگبار باشد.
تومورهای مغزی را میتوان به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی کرد. تومور مغزی اولیه از داخل مغز نشات میگیرد. بسیاری از تومورهای مغزی اولیه خوش خیم هستند. تومور مغزی ثانویه که به عنوان تومور مغزی متاستازی نیز شناخته میشود، زمانی ایجاد میشود که سلولهای سرطانی از اندامهای دیگر بدن مانند سینه یا ریه به مغز گسترش پیدا میکند.
تومورهای مغزی اولیه
تومورهای مغزی اولیه از خود مغز نشات میگیرند. این تومورها ممکن است از سلولهای مغزی، غشاهایی که مغز را احاطه کرده اند و مننژ نامیده میشوند، سلولهای عصبی و یا غدد آغاز شده باشند.
تومورهای اولیه ممکن است خوش خیم و یا بدخیم (سرطانی) باشند. در بزرگسالان شایعترین نوع تومورهای مغزی مننژیوم و گلیوم هستند.
گلیوم تومورهایی هستند که از سلولهای گلیال ایجاد میشوند. این سلولها:
گلیوم از انواع گوناگون سلولهای گلیال ایجاد میشود. انواع تومورهایی که در سلولهای گلیال شروع میشوند عبارتند از:
بیشتر شوانوم و مننژیوم ها در افراد بین 40 تا 70 ساله ایجاد میشوند. مننژیوم در زنان شایعتر از مردان است. شوانوم در مردان و زنان به یک نسبت اتفاق می افتد. این تومورها معمولا خوش خیم هستند اما میتوانند عوارضی ایجاد کنند که علت آن اندازه و محل تشکیل آنها است. شوانوم و مننژیومهای سرطانی میتوانند بسیار تهاجمی باشند.
سایر تومورهای مغزی اولیه
سایر انواع تومورهای مغزی اولیه عبارتند از:
تومورهای مغزی ثانویه
تومورهای مغزی ثانویه اکثر سرطانهای مغزی را به خود اختصاص داده اند. این سرطانها در بخش دیگری از بدن آغاز میشوند و به مغز متاستاز میدهند. سرطانهای ریه، پستان، کلیه و پوست میتوانند به مغز گسترش پیدا کنند.
تومورهای مغزی ثانویه همیشه بدخیم هستند. تومورهای خوش خیم نمیتوانند از بخشی از بدن به بخشهای دیگر گسترش پیدا کنند.
فاکتورهای خطر تومور مغزی عبارتند از:
سابقه خانوادگی
تنها حدود 5 تا 10 درصد از همه سرطانها به صورت ژنتیکی منتقل میشوند یا ارثی هستند. ژنتیکی بودن در مورد تومور مغزی نادر است. اگر چند نفر در خانواده شما دچار تومور مغزی بوده اند، با پزشک درباره احتمال آن صحبت کنید.
سن
خطر بیشتر انواع تومورهای مغزی با سن افزایش می یابد.
نژاد
تومورهای مغزی در افراد سفید پوست شایع تر است.
مواجهه با مواد شیمیایی
قرار گیری در معرض برخی مواد شیمیایی مانند برخی موادی که در محل کار (به ویژه در برخی مشاغل) وجود دارند میتوانند خطر تومور مغزی را افزایش دهند. موسسه ملی سلامت و ایمنی شغلی امریکا فهرستی از مواد شیمیایی سرطانزای موجود در محل کار را تهیه و منتشر کرده است.
مواجهه با تشعشع
افرادی که در معرض تشعشع یونیزه کننده قرار دارند، در خطر بیشتر تومورهای مغزی قرار دارند. در درمانهای سرطان که تشعشع زیادی وجود دارد، افراد در معرض تشعشع یونیزه کننده قرار میگیرند. همچنین در انفجار هسته ای ممکن است افراد در معرض تشعشع قرار بگیرند. حوادث انرژی هسته ای در فوکوشیما و چرنوبیل از جمله موارد تاثیر مواد رادیواکتیو بر افراد بود.
عدم سابقه آبله مرغان
طبق گزارش انجمن تومور مغزی امریکا افرادی که سابقه آبله مرغان در کودکی دارند، در خطر کمتر تومور مغزی قرار دارند.
علائم تومورهای مغزی به محل و اندازه تومور بستگی دارد. تومورها با حمله به بافت مغزی موجب وارد آمدن آسیب هدف دار و افزایش فشار مغزی میشوند. هنگامی که تومور بزرگ میشود و بر بافت مغز فشار وارد میکند، علائم کاملا محسوس میشوند.
سردرد از جمله علائم شایع تومور مغزی است. ممکن است در این حالت سردردها را به صورت زیر تجربه کنید:
ممکن است علائم زیر را نیز تجربه کنید:
از جمله علائم شایع دیگر تومور مغزی عبارتند از:
علائم تومورهای هیپوفیز به صورت زیر است:
تومور مغزی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص تومور مغزی با معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی صورت میگیرد. معاینه فیزیکی شامل معاینه بسیار کامل عصب شناختی است. پزشک آزمایشهایی انجام میدهد تا ببیند عصبهای کرانیال سالم هستند یا خیر. این عصبها از مغز نشات میگیرند.
پزشک داخل چشمها را با افتالموسکوپ بررسی میکند. افتالموسکوپ ابزاری است که نوری را در داخل مردمک و شبکیه می اندازد تا پزشک بتواند واکنش مردمک به نور را مشاهده کند. همچنین با این ابزار پزشک میتواند مستقیما به داخل چشمها نگاه کند تا ببیند آیا تورمی در عصب بینایی ایجاد شده است یا خیر. هنگامی که فشار داخل جمجمه افزایش می یابد، تغییراتی در عصب بینایی ممکن است حاصل شود.
پزشک ممکن است این موارد را نیز ارزیابی کند: قدرت عضلات، هماهنگی بدن، حافظه، توانایی محاسبات ریاضی
پزشک پس از معاینات فیزیکی، آزمایشهای بیشتری ممکن است تجویز کند که عبارتند از:
درمان تومورهای مغزی بستگی به موارد زیر دارد:
متداولترین درمان تومورهای بدخیم مغزی جراحی است. هدف از جراحی برداشتن تمامی اثر سرطان است بدون این که آسیبی به بخشهای سالم مغز وارد شود. در حالی که محل برخی از تومورها به پزشک امکان میدهد به راحتی و با اطمینان تومور را بردارد، اما در برخی شرایط محل تومور به صورتی است که ناحیه مورد جراحی و در نتیجه مقدار توموری که برداشته میشود را محدود میکند. حتی برداشتن بخشی از تومور سرطانی نیز مفید است.
خطرات جراحی مغز عبارتند از عفونت و خونریزی. تومورهای خوش خیمی که خطرات بالینی در بر دارند نیز به روش جراحی برداشته میشوند. تومورهای متاستازی طبق دستور العمل نوع سرطان اولیه درمان میشوند.
جراحی ممکن است همراه با درمانهای دیگر مانند پرتو درمانی و شیمی درمانی صورت بگیرد.
فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی میتوانند به بهبودی پس از جراحی مغز کمک کنند.
دورنمای تومور مغزی بستگی به نوع تومور، اندازه تومور، محل آن و سلامت عمومی بیمار دارد. درمان زود هنگام سرطان میتواند به پیشگیری از عوارض آن کمک کند و مانع از افزایش فشار بر جمجمه و بافتهای مغز شود. در صورتی که نگران هر گونه علائمی هستید، به پزشک مراجعه کنید.
