پارگی رباط زانو چیست؟

چهار رباط اصلی در زانو وجود دارند. رباط ها گاهی به دلایل مختلف ممکن است دچار آسیب دیدگی شوند که به صورت کشیدگی رباط زانو یا پارگی ممکن است اتفاق بیفتد. پارگی رباط (Ligament rupture) ممکن است به صورت نیمه پاره باشد یعنی تنها بخشی از رشته هایی که رباط را تشکیل میدهند از هم گسسته شده اند، و یا این که ممکن است رباط کاملا پاره شده باشد. از علائم جراحات رباط زانو میتوان به درد، تورم، حساسیت نسبت به لمس، کبودی و کاهش دامنه حرکتی اشاره کرد. همچنین ممکن است لنگ راه بروید و مفصل زانویتان تعادل نداشته باشد. درمان پارگی رباط زانو بستگی به عوامل مختلفی دارد از جمله این که کدام رباط آسیب دیده است و چه فعالیتی انجام میدهید.

در اطراف مفصل زانو چهار استخوان وجود دارد: استخوان ران یا فمور (femur)، استخوان اصلی ساق یا درشت نی ( تیبیا tibia)، استخوان بیرونی ساق یا نازک نی (فیبولا fibula) و کاسه زانو (پاتلا patella). اما حرکات اصلی مفصل زانو بین استخوان ران، درشت نی و پشت کاسه زانو است. بافت پیوندی سختی (غضروف مفصلی) انتهای درشت نی و فمور و پشت کاسه زانو در اطراف مفصل را میپوشاند. غضروف مفصلی اصطکاک بین استخوانهای مفصل زانو را کاهش داده و به حرکت نرم بین آنها کمک میکند.

هر مفصل زانو مینیسک (meniscus ) داخلی و خارجی نیز دارد (مینیسکهای  و میانی). مینیسکها بافتهایی هستند که به صورت پد ضخیم لاستیک مانند C شکل قرار گرفته اند و به سمت وسط مفصل باریکتر میشوند. غضروف منیسکی در روی این پد قرار گرفته و به لایه باریک غضروف مفصلی که روی درشت نی را میپوشاند، اضافه میشود. این غضروف همانند ضربه گیر عمل میکند و فشاری که از بالای پا بر پایین پا وارد میشود را جذب میکند. همچنین به بهبود حرکت نرم و ثبات زانو کمک میکند.

چهار رباط در اطراف مفصل زانو وجود دارند. رباط یک نوار سفتی از بافت پیوندی است که در مفصل یک استخوان را به استخوان دیگر متصل میکند. رباطهای مفصل زانو به ثبات و تعادل زانو در هنگام حرکات مختلف کمک میکنند.

آشنایی با رباط های زانو

هر یک از چهار رباط (دو رباط موازی و دو رباط صلیبی) کار متفاوتی را انجام میدهد:

• رباط موازی داخلی یا ام سی ال (MCL): رباط موازی داخلی یکی از رباطهایی است که در خارج از مفصل زانو قرار دارد. این رباط در سمت داخلی زانو (سمتی از زانو که رو به پای دیگر قرار دارد) بین استخوانهای ران و درشت نی ارتباط برقرار میکند. رباط ام سی ال به محافظت از زانو و ایجاد ثبات در آن در برابر هر گونه نیرو یا ضربه ای که به سطح خارجی زانو وارد میشود، کمک میکند. رباط موازی داخلی، حرکت چپ و راست زانو را محدود میکند.
• رباط موازی خارجی یا ال سی ال (LCL): این رباط در خارج از مفصل و در کناره های زانو قرار دارد و استخوانهای ران و نازک نی را از سمت خارجی زانو به هم متصل میکند. این رباط به محافظت و ثبات زانو در مقابل نیرو و ضربه هایی که به سطح داخلی زانو (بخشی از زانوها که رو به یکدیگر قرار دارند) وارد میشوند، کمک میکند. این رباط به محدود کردن حرکت  زانو کمک میکند.
• رباط صلیبی جلویی یا ای سی ال (ACL): رباط موازی جلویی یکی از رباطهای موجود در داخل مفصل زانو است (بر خلاف رباطهای موازی که خارج از مفصل هستند) و به صورت مورب جلوی استخوان ساق را به پشت استخوان ران متصل میکند. این رباطها با کنترل حرکت عقب و جلوی زانو به ثبات مفصل کمک میکنند و مانع از حرکت رو به جلوی ساق در حد جلوتر از استخوان ران میشوند.
• رباط صلیبی عقبی یا پی سی ال (PCL): یکی دیگر از رباطهای صلیبی داخل مفصل زانو است که به صورت مورب از زانو عبور کرده و پشت درشت نی را به جلوی استخوان ران متصل میکند و به کنترل حرکت زانو به عقب و جلو کمک میکند. رباطهای صلیبی عقبی و جلویی در داخل مفصل زانو با هم متقاطع هستند که به همین علت به آن صلیبی یا ضربدری گفته می شود.

مفصل زانو با کپسول محافظ مفصل احاطه شده است. این کپسول توسط یک لایه غشایی خاصی به نام غشای سینویال (synovial membrane) پوشانده شده است. غشای سینویال مایع سینویال تولید میکند که به روان و لغزان شدن و کاهش اصطکاک در داخل مفصل کمک میکند. همچنین عضلاتی وجود دارند که به پشتیبانی از مفصل زانو کمک میکنند و مهمترین آنها عضلات ران (چهار سر) و عضلات پشت ران (hamstring) هستند.

آسیب رباط های زانو

رباطهای اطراف زانو محکم و قوی هستند. با این حال گاهی اوقات ممکن است صدمه ببینند، مثلا دچار کشیدگی شده یا گاهی اوقات پاره میشوند. اکثر موارد صدمه رباط کشیدگی است نه پارگی بنابراین خیلی زود بهبود می یابد.

چه عواملی باعث صدمه دیدن رباط ها میشوند

• آسیب دیدگی رباط موازی داخلی: این اتفاق تقریبا در هر ورزشی و هر سنی ممکن است رخ دهد. اغلب زمانی که پا بیش از حد به جلو کشیده می شود و همزمان سطح خارجی زانو ضربه میبیند، مثل تکل در فوتبال یا راگبی، چنین وضعیتی پیش می آید.
• آسیب دیدگی رباط موازی خارجی: این صدمات کمتر از مورد قبل شایع هستند. علت این است که پای دیگر معمولا مانع از وارد آمدن آسیب به سطح داخلی زانو میشود. اما این رباط نیز گاهی اوقات در صورتی که پا به جلو کشیده شود و پای دیگر از آن محافظت نکند (برای مثال در حرکت تکل در فوتبال) صدمه میبیند.

• آسیب دیدگی رباط صلیبی جلویی: این آسیب اغلب در ورزشهایی مانند فوتبال، بسکتبال، اسکی و تنیس روی میدهد. در شرایطی که بر روی پا راه میروید و ناگهان به سرعت زانوی خود را در جهت مخالف میچرخانید چنین آسیبی پیش می آید. زنان بیشتر از مردان دچار این مشکل میشوند اما علت دقیق آن مشخص نیست. نیمی از افرادی که این رباطشان دچار آسیب میشود، مینیسک یا همین رباط در زانوی دیگرشان نیز صدمه میبیند.
• آسیب دیدگی رباط صلیبی عقبی: این وضعیت به اندازه مورد قبل شایع نیست چون این رباط پهن تر و قوی تر از رباط صلیبی جلویی است. یکی از دلایل این آسیب دیدگی، تصادف ماشین در شرایطی است که جلوی زانوی خم شده تان به داشبورد برخورد میکند. همچنین در صورتی که در حالی که زانویتان خم شده به زمین بخورید دچار چنین آسیبی میشوید. در ابتدا ممکن است فرد علائم زیادی را تجربه نکند و مدتی طول بکشد تا متوجه صدمه زانو شود. مثلا متوجه میشود هنگامی که از پله ها بالا یا پایین میرود یا هنگامی که شروع به دویدن میکند درد زانویش شروع میشود یا هنگام راه رفتن بر روی زمین ناهموار تعادل خود را از دست میدهد.

علائم آسیب دیدگی رباط چیست

اگر یک یا چند رباطتان صدمه دیده باشد،  صرف نظر از نوع رباط آسیب دیده علائم مشابهی را تجربه میکند. شدت علائم بستگی به درجه آسیب دیدگی دارد. مثلا اگر کاملا رباط پاره شده باشد ممکن است علامت بیشتری نسبت به کشیدگی داشته باشد.

• گاهی صدای تق تق یا احساس صدای شکستگی در هنگام وارد آمدن ضربه در صورت پارگی کامل رباط ممکن است شنیده شود
• تورم زانو که معمولا به علت مقداری خونریزی در داخل مفصل زانو است. شدت تورم بستگی به شدت آسیب دارد. کشیدگی خفیف رباط ممکن است کمی تورم ایجاد کند در صورتی که پارگی میتواند تورم زیادی ایجاد نماید.
• زانو درد که شدت آن بستگی به شدت جراحت دارد
• حساسیت نسبت به لمس در زانو که ممکن است در موارد کشیدگی خفیف خیلی کم بوده و در صورت پارگی رباط شدیدتر و گسترده تر باشد.
• محدود شدن حرکت زانو. در پارگی کامل رباط حرکت به شدت کاهش می یابد اما در کشیدگی جزئی ممکن است حرکت زانو نسبتا خوب باشد.
• احساس عدم تعادل و ثبات در زانو در حالتی که وزنتان روی زانو قرار گرفته است. این وضعیت ممکن است باعث لنگیدن شود. شدت جراحت تعیین کننده شدت علائم است.
• کبودی اطراف زانو اگر چه همیشه اتفاق نمی افتد اما گاهی پس از مدتی که از حادثه میگذرد خود را نشان میدهد.