هیپوگلیسمی که قند خون پایین نیز نامیده می شود، زمانی روی می دهد که گلوکز خون از سطح طبیعی پایین تر بیاید. گلوکز که یکی از منابع مهم انرژی برای بدن است، از غذایی که مصرف می کنیم به دست می آید. در واقع کربوهیدرات ها اصلی ترین منابع گلوکز هستند. برنج، سیب زمینی، نان، غلات، شیر، میوه و انواع شیرینی غذاهایی هستند که منابع غنی کربوهیدرات می باشند.
پس از صرف یک وعده غذایی، گلوکز جذب خون می شود و به سلول های بدن منتقل می گردد. انسولین، هورمونی که توسط پانکراس تولید می شود، به سلول ها کمک می کند برای کسب انرژی از این گلوکز استفاده نمایند. در صورتی که فرد بیش از مقداری که بدن نیاز دارد، گلوکز مصرف کند، بدن گلوکز اضافی را در کبد و ماهیچه ها در قالبی که گلیکوژن نامیده می شود ذخیره می کند. بدن می تواند از این گلیکوژن ذخیره شده در مدت زمان میان وعده های غذایی برای کسب انرژی استفاده نماید. گلوکز اضافی هم چنین می تواند به شکل چربی در سلول های چربی ذخیره شود. البته چربی هم می تواند برای کسب انرژی مصرف شود.
زمانی که گلوکز خون پایین می آید، گلوکاژون، هورمون دیگری که توسط پانکراس تولید می شود، به کبد پیغام می دهد که گلیکوژن را تجزیه نموده و گلوکز را در خون آزاد نماید. در این هنگام سطح گلوکز خون به میزان طبیعی خود می رسد. در برخی افرادی که به دیابت مبتلا هستند، این پاسخ کلوکوژن به پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) دچار نقص می شود و سایر هورمون ها هم چون اپی نفرین که ادرنالین هم نامیده می شود، سطح گلوکز خون را بالا می برند. اما استفاده از انسولین و یا قرص هایی که تولید انسولین را افزایش می دهند موجب می شود سطح گلوکز دیگر نتواند به راحتی به سطح طبیعی خود بازگردد.
کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) ممکن است به صورت ناگهانی بروز یابد. اما معمولاً خفیف بوده و به راحتی با استفاده از خوردن یا آشامیدن اندکی مواد غذایی حاوی گلوکز برطرف می شود. در صورتی که کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) برطرف نشود، به گیجی، ضعف و غش می انجامد. موارد حاد پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) می تواند به حمله های ناگهانی، کما و حتی مرگ بینجامد.
در بزرگسالان و کودکان بالای 10 سال، کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) رایج نیست مگر آن که در اثر عوارض جانبی درمان دیابت پیش آید. پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) هم چنین می تواند در اثر استفاده از برخی داروها، یا ابتلا به بعضی بیماری، اختلالات هورمونی و یا تومور ایجاد شود.
پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) حتی ممکن است در حین خواب نیز رخ دهد. از جمله علائم پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) در حین خواب می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
داروهایی که برای درمان دیابت مصرف می شوند
پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) ممکن است به عنوان یکی از عوارض جانبی برخی از داروهای مخصوص دیابت از جمله انسولین و یا قرص هایی که تولید انسولین را افزایش می دهند ایجاد شود. از جمله این داروها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
Chlorpropamide
Glimepiride
Glipizide
Glyburide
Nateglinide
Repaglinide
Sitagliptin
ترکیب های خاصی از داروها هم می توان منجر به بروز پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) شود. از جمله:
glipizide + metformin (Metaglip)
glyburide + metformin (Glucovance)
pioglitazone + glimepiride (Duetact)
rosiglitazone + glimepiride (Avandaryl)
sitagliptin + metformin (Janumet)
سایر دلایل پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی)
در افرادی که از انسولین یا قرص های افزایش دهنده تولید انسولین استفاده می کنند، میزان پایین گلوکز خون می تواند به دلایل زیر ایجاد شده باشد:
درمان های دیابتی برای تطابق با دز دارویی و زمان بندی فردی تجویز می شود که از لحاظ فعالیت و وعده های غذایی وضعیت نرمالی دارد. هدم انطباق وعده های غذایی و یا میزان فعالیت با دز دارویی موجب بروز پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) می شود. برای مثال مصرف دز مشخصی انسولین و یا سایر داروهایی که موجب افزایش سطح انسولین بدن می شود، اما حذف یک وعده غذایی می تواند به پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) بینجامد.
علائم و نشانه های کاهش قند خون (هیپوگلیسمی) در افراد مختلف متفاوت است. افراد مبتلا به دیابت باید نسبت به علائمی که معمولاً در این مواقع در آنها بروز پیدا می کند آگاهی داشته باشند و این علائم را برای اطرافیان خود توضیح دهند تا آنها بتوانند در مواقع نیاز عکس العمل مناسبی داشته باشند.
افراد مبتلا به دیابت در صورتی که بیش از یک بار در هفته به پایین آمدن قند خون (هیپوگلیسمی) دچار می شوند باید به پزشک خود مراجعه نمایند تا در صورت نیاز دز دارویی یا ننوع داروهای مصرفی آنها تغییر داده شود.
زمانی که فکر می کنید سطح گلوکز خونتان پایین آمده باید آن را اندازه گیری کنید. اگر سطح قند خونتان پایین تر از 70 باشد، می توانید یکی از گزینه های زیر را مصرف کنید تا فوراً میزان قند خونتان را بالا بیاورید:
