اختلال شخصیت سادیستی (Sadistic Personality Disorder) یا دگر آزاری که به صورت مخفف اس پی دی (SPD) گفته میشود، به عنوان نوعی اختلال شخصیت شناخته میشود که در آن فرد رفتار پرخاشگرانه، ظالمانه و تحقیر آمیز را به دیگران تحمیل میکند. خشونت و سوء استفاده، از مشخصه های اصلی یک سادیست در روابط اجتماعی است. چنین افرادی حس دلسوزی و نگرانی برای دیگران ندارند و از آسیب زدن به دیگران یا تحقیر و توهین به آنها لذت میبرند.
بین اس پی دی و انواع تهاجمی تر اختلال شخصیت ضد اجتماعی، تشابهاتی مشاهده شده است. با این حال یک فرد ضد اجتماعی صرفا برای تفریح، آسیبی به دیگران نمیزند. بین اختلال شخصیت سادیستی و سادیسم جنسی میتواند ارتباط وجود داشته باشد به طوری که فردی رفتار سادیستی دارد از زدن یا تحقیر کردن فرد دیگر ممکن است به برانگیختگی و ارضای جنسی برسد.
سادیسم چیست؟
سادیسم یا دگرآزاری شامل تجربه لذت بردن از تماشای رنج یا درد دیگران است. نظریه فرایند مخالف، فرایندی را شرح میدهد که طی آن این افراد نه تنها رفتارهای سادیستی نشان میدهند بلکه در انجام اعمال سادیستی رضایت زیادی کسب میکنند. دگرآزاری ممکن است دوره های مکرر رفتار پرخاشگری و ظالمانه داشته باشند. همچنین دگرآزاری میتواند شامل بی رحمی احساسی، تغییر رفتار دیگران از طریق ترس و خشونت طولانی مدت باشد.
اگر چه برخی شخصیتهای سادیستی از رنجاندن و اذیت کردن دیگران لذت و رضایت به دست می آورند، اما عملکرد سادیسم لزوما همیشه شامل استفاده از خشونت یا پرخاشگری فیزیکی نیست. غالبا افراد مبتلا به سادیست رفتارهای اجتماعی پرخاشگرانه انجام میدهند و یا از تحقیر افراد در محافل عمومی و جلوی دیگران به خاطر رسیدن به احساس قدرت و کنترل بر دیگران لذت میبرند.
دسته بندی انواع اختلال شخصیت سادیستی
چهار نوع سادیسم توسط تئودور میلون شناسایی شده است. یک سادیست ممکن است هیچ یک از این صفات را نداشته باشد یا یکی یا حتی چند مورد از آنها را همزمان داشته باشد:
- سادیست قانونی: در این دسته معمولا افراد در پستهای مسئولیتی مهمی قرار دارند مانند افسر نظامی، افسر پلیس، سرپرست زندان و سرپرست دانشگاه. این افراد در موقعیتی قرار دارند که احساس میکنند باید مسئول کنترل، نظارت و تنبیه اشخاصی که بر خلاف قانون یا مقررات عمل کرده اند، باشند. اگر چه ممکن است عقیده این افراد این باشد که برای منافع مشترک تلاش میکنند اما در وقع انگیزه های عمیق و خطرناک دیگری در آن دخیل است. سادیست قانونی معمولا به دنبال افراد متخلف از قوانین در حوزه مسئولیت خود یا به طور کلی در اجتماع میگردد و شدیدترین مجازاتی که میتواند به متخلف اعمال میکند. اگر این افراد سادیست توسط اجتماع برگزیده شده باشند مثلا در پست پلیس یا زندان بان قرار داشته باشند، عملکردشان ناعادلانه برداشت نمیشود بنابراین آزادی عمل زیادی برای تسلط بر دیگران، تخریب یا قربانی کردن آنها دارند.
- سادیست انفجاری: افرادی که گرفتار این نوع سادیسم هستند به خشونت غیر قابل پیش بینی در شرایطی که از زندگی معمولی خود خسته یا دلسرد شده اند، شناخته میشوند. این افراد هنگامی که احساس تحقیر یا ناامیدی میکنند کنترل خود را از دست میدهند و در صدد تلافی بدرفتاری و تحقیری که احساس میکنند به آنها روا شده است، بر می آیند. این رفتارهای خشن از طریق ایجاد ترس و وحشت و بداخلاقی نسبت به دیگران بروز پیدا میکند، به خصوص از طریق غضب غیر قابل کنترل نسبت به اعضای خانواده.
- سادیست استبدادی: این نوع شخصیت سادیستی ظالمانه ترین و وحشتناکترین زیر بخشهای سادیست است به طوری که به نظر میرسد این افراد از عمل وحشی گری و تهدید دیگران لذت میبرند. به نظر میرسد مجبور کردن قربانی های بی تمایل به تسلیم و هراسان باعث احساس رضایت خاصی در این افراد میشود. این نوع اختلال شخصیت سادیستی تا حدی مشابه سادیست انفجاری است. با این تفاوت که سادیست استبدادی منظم تر و باقاعده تر بوده و در کارهای خود دقیق است. این افراد بر خلاف سادیست انفجاری تلاش نمیکنند ناامیدی سرکوب شده خود را تخلیه کنند بلکه میخواهند از خشونت به عنوان وسیله ای برای القاء وحشت و ارعاب استفاده کنند. یک تفاوت مهم دیگر بین سادیست انفجاری و استبدادی در این است که سادیست استبدادی قربانی های خود را به دقت انتخاب میکند تا مطمئن شود هنگامی که حمله میکند، قربانی در مقابل او نمی ایستد و مبارزه نمیکند. سادیست استبدادی معمول عزت نفس پایینی دارد و احساس عدم امنیت درونی در خود دارد که تلاش میکند آن را از دنیای بیرون پنهان کند.
- سادیست ترسو: این نوع دگرآزاری کاملا با سه نوع دیگر متفاوت است چرا که این افراد به شدت احساس عدم امنیت کرده و مانند فرد بزدل و ترسو عمل میکنند. این افراد خطرات واقعی را پیش بینی میکنند، ایده های خصمانه شان را تصویر میکنند و اول حمله میکنند، به این ترتیب امیدوارند تا بر طرف مقابل پیشی بگیرند و بعد پیش بروند. اگر چه در این نوع سادیسم فرد از چیزهای زیادی میترسد، اما در زمانهای استرس سعی میکند دشمنانش را وادار به ترس کند. الگوی رفتاری این افراد ضد فوبیک یا کانترفوبیک (counterphobic) نام دارد. ترفندی که اجازه میدهد فرد ترس های خود را کنترل کرده و نیز تجلی کاذبی از اعتماد به نفس را به دیگران نشان دهد و ذهن آنها را منحرف کند.
انواع دیگر شخصیت سادیست عبارتند از سادیست خود شیفته، سادیست تارک دنیا و غیره.
عوامل اختلال شخصیت سادیستی
هیچ دلیل قطعی و واضحی برای سادیسم وجود ندارد. برخی از نظریه ها مسیری را که فرد را به سمت ایفای نقش اصلی در تصمیم گیری برای دگر آزاری سوق میدهد، شرح میدهند. با این حال فاکتورهای بیولوژی نیز ممکن است نقش داشته باشند. بیشتر نظریه ها به این واقعیت اشاره میکنند که رفتار سادیستی ضرورتا به مسیر کلی تعلیم و تربیت فرد وابسته است. تجربه های ناخوشایند در کودکی ای مراحل اولیه رشد و تکامل جنسی تاثیر زیادی بر افزایش احتمال شخصیت سادیست میگذارد. حتی ممکن است سادیسم با شرطی شدن در فرد ایجاد شود مثلا ارتباط مداوم بین یک محرک مشخص و ارضای جنسی یا ارتباط بین شادی و رضایت او و رنج و عذاب دیگر انسانها یا حیوانات میتواند به سادیسم یا سادومازوخیسم منتهی شود. در حال حاضر در مورد فاکتورهای ژنتیکی یا الگوهای وراثتی مسئول این اختلال، شناخت زیادی وجود ندارد.
نشانه ها و علائم سادیسم
کسی که سادیسم دارد برخی رفتارهای مشخص را از خود نشان میدهد:
- فرد ساتیستی در تحقیر کردن عمدی شخصی در حضور دیگران تردید نمیکند. شرمساری و آبروریزی که به دیگران تحمیل میکند به او احساس بسیار خوبی میدهد.
- او دیگران را تحت کنترل خود میداند، فرقی نمیکند دیگران دانش آموز هستند، کودک هستند یا زندانی و یا بیمار. او با بی رحمی و ناملایمت با آنها رفتار میکند و امیدوار است در روابطش بدون چالش، تسلط پیدا کند. هر کسی که تلاش کند از کنترل او آزاد شود با بی عاطفگی و سنگدلی او مواجه میشود.
- فرد سادیستی از ایجاد درد در دیگران یا آسیب زدن به آنها با دروغگویی لذت میبرد بدون این که دلیل یا انگیزه مشخصی برای رسیدن به هدفی دیگر داشته باشد. این عمل آزار رساندن به دیگران به او احساس رضایت و شکست ناپذیری میدهد.
- فردی که دگرآزاری دارد بر خلاف یک انسان معمولی، فقط دیگران را ارعاب میکند و به وحشت می اندازد تا لذت ببرد.
- فرد سادیست همیشه در روابط نزدیک و صمیمی آزادی دیگران را محدود میکند. مثلا همسر او اجازه ندارد خانه را ترک کند و تنهایی بیرون برود یا دختر نوجوان او اجازه ندارد به کارهای اجتماعی بپردازد. ماهیت کنترلی این افراد باعث میشود همراهی با او برای دیگران دشوار باشد. فرد سادیست طوری رفتار میکند انگار حرف او حرف آخر است و قانون غیر قابل تغییر است. از این رو باید از آن پیروی شود حتی اگر به نظر دیگران احمقانه و ظالمانه بیاید.
- این افراد شیفته همه انواع خشونت، هنرهای رزمی، اسلحه ها، جراحات، شکنجه یا مرگ هستند. آنها غریزه درونی قتل را به شیوه قابل قبول اجتماعی مانند مطالعه و تحسین مشاهیر تاریخی مانند پادشاهان ستمگر یا دیکتاتورهایی مانند هیتلر هدایت میکنند.
- این اشخاص در استفاده از خشونت یا زورگویی برای تعیین قلمرو و تسلط در هر نوعی از روابط تردید نمیکنند. هدف اصلی شان اعمال کنترل کامل و بی نقص بر یک موقعیت یا فرد است.
سادیسم چگونه تشخیص داده میشود؟
این وضعیت تنها در پیوست ویرایش سوم راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی انجمن روانشناسی امریکا ((DSM-III-R) مطرح شده است و در ویرایش کنونی آن دیگر نیست و بنابراین در حال حاضر دیگر به عنوان یک دسته بندی تشخیصی مناسب در نظر گرفته نمیشود. با این حال هنوز تحت مطالعه و پژوهش قرار دارد.
تشخیص سادیسم همانند سایر اختلالات روانشناختی توسط رواندرمانگر مشخص میشود. رواندرمانگر سوالات متعددی راجع به وضعیت روانی و دلیل عملکردها و رفتارهای مختلف بیمار از او میپرسد. برخی آزمایشهای خون عدم تعادل شیمیایی یا هورمونی را نشان میدهند. سی تی اسکن برای بررسی ناهنجاری احتمالی در مغز که ممکن است منشا خشونت باشد انجام میگیرد.
درمان سادیسم
درمان دگرآزاری ممکن است زمان بر باشد. لازم است ویژگیهایی مانند باورها، مکانیسم غلبه بر هیجانات و الگوهای رفتاری که طی سالهای طولانی در فرد شکل گرفته اند، تغییر کنند و تغییرات بسیار کند هستند. این تغییرات معمولا در برخی توالیهای قابل پیش بینی صورت میگیرند. برخی درمانهای دیگر این فرایند را تسهیل و تسریع میکنند.
علائمی مانند افسردگی یا اضطراب را میتوان با کاهش استرس در محیط به سرعت برطرف کرد. رفتارهایی مانند پرخاشگری، بی اعتنایی، عدم جسارت، انزوای اجتماعی، غلیان خشم یا حمله خشونت را میتوان به تدریج ظرف چند ماه تغییر داد. درمان اصلاح رفتار و گروه درمانی گاهی اوقات در مدل مراقبتی یک روزه یا شرایط اقامتی طراحی شده، میتواند موثر باشد. مشارکت در درمان خانوادگی یا گروههای کمکی مختلف میتواند به تغییرات مطلوب رفتاری کمک کند.
