انواع بیماریهای خونی

اختلالات خون میتواند در سه جزء اصلی خون اتفاق بیفتد:

• سلولهای قرمز خون که اکسیژن را به بافتهای بدن منتقل میکنند
• سلولهای سفید خون که با عفونت مبارزه میکنند
• پلاکتها که به انعقاد خون کمک میکنند
• اختلالات خون در بخش مایع خون به نام پلاسما نیز میتوانند ایجاد شوند.

 درمانها و پیش آگهی های بیماریهای خونی بسته به بیماری و شدت آن متفاوت است.  

اختلالات خونی بر سلولهای قرمز خون تاثیر میگذارند

اختلالات خونی که بر سلولهای قرمز خون تاثیر میگذارند عبارتند از:

• آنمی (کم خونی) : افرادی که آنمی دارند تعداد سلولهای قرمز خونشان کم است. آنمی خفیف اغلب علامتی ایجاد نمیکند. موارد شدیدتر آنمی موجب احساس خستگی، رنگ پریدگی پوست و کوتاهی تنفس در فعالیت میشود.
• آنمی ناشی از کمبود آهن: آهن برای تولید سلولهای قرمز خون لازم است. مصرف کم آهن و کاهش خون به علت قاعدگی شایعترین دلایل آنمی کمبود آهن هستند. همچنین کاهش خون ناشی از زخم یا سرطان در دستگاه گوارش نیز میتواند موجب کم خونی شود. درمان کم خونی عبارت است از قرص آهن یا در موارد نادر تزریق خون.
• آنمی ناشی از بیماری مزمن: در افرادی که بیماری مزمن کلیه یا بیماریهای مزمن دیگر دارند احتمال ابتلا به آنمی وجود دارد. آنمی ناشی از بیماری مزمن معمولا نیازی به درمان ندارد. تزریق هورمون سنتزی آلفا اپوتین در برخی افرادی که به این نوع آنمی مبتلا هستند، برای تحریک تولید سلولهای خونی یا انتقال خون ممکن است لازم باشد.
• آنمی پرنیشیوس (کمبود ویتامین ب 12): این وضعیت مانع جذب مقدار کافی ویتامین ب 12 از غذا میشود. علت آن میتواند ضعف لایه پوششی داخل معده و یا یک بیماری خود ایمن باشد. علاوه بر آنمی، در نهایت ممکن است آسیب عصبی (نوروپاتی) اتفاق بیفتد. دوز بالای ویتامین ب 12 مانع از مشکلات بلند مدت ناشی از این وضعیت میشود.
• آنمی آپلاستیک: در افرادی که آنمی آپلاستیک دارند، مغز استخوان مقدار کافی سلولهای خونی از جمله سلولهای قرمز خونی تولید نمیکند. عفونت ویروسی، عوارض جانبی داروها یا بیماریهای خود ایمن میتوانند منجر به آنمی آپلاستیک شوند. دارو، تزریق خون و حتی پیوند مغز استخوان ممکن است برای درمان این وضعیت لازم باشد.
• آنمی همولیتیک خود ایمنی: در افرادی که دچار آنمی همولیتیک خود ایمنی میشوند، دستگاه ایمنی پرکاری داشته و سلولهای قرمز خون را نابود میکند و باعث آنمی میشود. داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب میکنند مانند پردنیزون ممکن است برای جلوگیری از این فرایند استفاده شود.
• تالاسمی: تالاسمی نوع ژنتیکی آنمی است که اغلب در افراد مدیترانه ای ایجاد میشود. بیشتر افرادی که علامتی ندارند نیازی هم به درمان ندارند. برخی دیگر ممکن است مرتبا به تزریق خون نیاز داشته باشند تا علائم کم خونی شان کاهش یابد.
• آنمی سلولهای داسی شکل: این وضعیت یک بیماری ژنتیکی است که بیشتر در افرادی دیده میشود که خانواده هایشان اهل افریقا، امریکای جنوبی یا مرکز، جزایر کارائیب، هند، عربستان سعودی و کشورهای مدیترانه ای از جمله ترکیه، یونان و ایتالیا هستند. در آنمی سلولهای داسی شکل سلولهای قرمز خون چسبنده و سخت هستند. این سلولها به هم چسبیده و جریان خود را کاهش میدهند یا مسدود میکنند. درد شدید و آسیب به اعضا میتواند در نتیجه آن اتفاق بیفتد.
• پلی سیتمی ورا (Polycythemia vera): در این وضعیت، بدن بدون علت مشخص بیش از حد سلولهای قرمز خون تولید میکند. زیادی سلولهای قرمز خون معمولا مشکلی ایجاد نمیکند اما در برخی افراد خطر تشکیل لخته را افزایش میدهد.
• مالاریا: بیماری انگلی است که توسط پشه به خون انسان منتقل میشود و در آنجا این انگل سلولهای قرمز خون را آلوده میکند. سلولهای قرمز خون دچار پارگی میشوند و تب، لرز و آسیب به اندامها اتفاق می افتد. این عفونت خونی در بخشهایی از افریقا بیشترین شیوع را دارد اما در نواحی استوایی و نیمه استوایی دیگر سرتاسر دنیا نیز یافت میشود. افرادی که به نواحی شیوع مالاریا مسافرت میکنند باید اقدامات پیشگیرانه انجام دهند.

اختلالات خونی که بر سلولهای سفید خون تاثیر میگذارند

اختلالات خونی که بر سلولهای سفید خون تاثیر میگذارند عبارتند از:

• لنفوم: نوعی سرطان خون است که در دستگاه لنفاوی ایجاد میشود. در لنفوم سلولهای سفید خون بدخیم شده و تکثیر می یابند و به صورت غیر طبیعی گسترش پیدا میکنند. لنفوم هاجکین و لنفوم غیر هاجکین دو گروه اصلی از سرطان لنفوم هستند. درمان این بیماری شیمی درمانی و یا پرتو درمانی است که اغلب طول عمر فرد مبتلا را افزایش داده و گاهی آن را درمان میکند.
• لوکمی: لوکمی نوعی سرطان خون است که در آن سلولهای سفید خون بدخیم شده و در داخل مغز استخوان تکثیر می یابند. لوکمی ممکن است حاد باشد (شدید و سریع) و یا مزمن (کند پیشرونده). شیمی درمانی و یا پیوند سلولهای بنیادی (پیوند مغز استخوان) میتواند برای درمان لوکمی مفید باشد و منجر به درمان آن شود.
• میِلوم متعدد (Multiple myeloma): نوعی سرطان خون است که در آن سلولهای سفید خون به نام سلولهای پلاسما بدخیم میشوند. سلولهای پلاسما تکثیر میشوند و مواد مخربی آزاد میکنند که در نهایت به اندامها آسیب میرساند. میلوم متعدد هیچ درمان قطعی ندارد اما پیوند سلولهای بنیادی و یا شیمی درمانی باعث طول عمر بیمار میشود.
• سندرم میلو دیسپلاستیک (Myelodysplastic syndrome): این بیماری نیز از خانواده سرطان خون است که بر مغز استخوان تاثیر میگذارد. سندرم میلو دیسپلاستیک اغلب بسیار کند پیشرفت میکند اما ممکن است ناگهان به لوکمی شدید تبدیل شود. درمان این وضعیت شامل تزریق خون، شیمی درمانی و پیوند سلولهای بنیادی است.

اختلالات خونی که بر پلاکتها تاثیر میگذارند

اختلالات خونی که پلاکتهای خون را تحت تاثیر قرار میدهند عبارتند از:

• ترومبوسیتوپنی: این وضعیت شامل تعداد کم پلاکتهای خون است. وضعیتهای مختلفی میتوانند عامل آن باشند اما اغلب منجر به خونریزی غیر طبیعی نمیشوند.
• پورپورای ترومبوسیتوپنی ناشناخته: وضعیتی است که موجب تعداد کم پلاکتهای خونی به صورت دائمی میشود و به علت نامشخص اتفاق می افتد. معمولا این وضعیت علامتی ایجاد نمیکند اما کبودی غیر طبیعی، لکه های قرمز کوچک روی پوست یا خونریزی غیر طبیعی ممکن است اتفاق بیفتد.
• ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین: این وضعیت شامل تعداد کم پلاکتهای خونی است که به واسطه واکنش بدن به هپارین اتفاق افتاده است. هپارین یک رقیق کننده خون است که به بسیاری از افراد بستری در بیمارستان داده میشود تا از تشکیل لخته در بدن آنها جلوگیری شود.
• پورپورای ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک: یک اختلال خونی نادر است که موجب تشکیل لخته های کوچک خون در رگهای خونی سرتاسر بدن میشود. پلاکتها در این فرایند لخته شده مورد استفاده قرار میگیرند در نتیجه تعداد آنها کاهش می یابد.
• ترومبوسیتوز اساسی یا اولیه: بدن پلاکت بیش از حد تولید میکند که علت آن مشخص نیست. پلاکتها به درستی کار نمیکنند و در نتیجه لخته های زیاد تشکیل میشود یا خونریزی اتفاق می افتد یا هر دو.
• اختلالات خونی که بر پلاسمای خون تاثیر میگذارند

اختلالات خونی که پلاسمای خون را تحت تاثیر قرار میدهند عبارتند از:

• سپسیس (Sepsis ) یا عفونت خون: عفونت در هر جایی در بدن که اتفاق بیفتد ممکن است به خون گسترش پیدا کند. علائم آن عبارتند از تب، تنفس سریع، نارسایی دستگاه تنفسی و افت فشار خون.
• هموفیلی: کمبود ژنتیکی در برخی پروتئینهایی است که به لخته شدن خون کمک میکند. چند نوع هموفیلی وجود دارد که از خفیف تا تهدید کننده جان متفاوت است.
• بیماری فون ویلبراند: فاکتور فون ویلبراند پروتئینی در خون است که به لخته شدن خون کمک میکند. در بیماری فون ویلبراند بدن یا این پروتئین را خیلی کم تولید میکند و یا پروتئینی تولید میکند که به درستی عمل نمیکند. این وضعیت ارثی است اما بیشتر افراد مبتلا علامتی ندارند و از بیماری خود خبر ندارند. برخی افرادی که دچار این بیماری هستند خونریزی شدید پس از جراحتها یا جراحی را تجربه میکنند.
• خون لخته ساز (Hypercoaguable state): وضعیتی است که در آن خون به سادگی لخته میشود. این وضعیت اکثرا به صورت تمایل جزئی خون به تشکیل لخته است و ممکن است هرگز تشخیص داده نشود. برخی افراد دوره های مکرر تشکیل لخته در طول زندگی خود دارند که در این دوره ها باید هر روز داروی رقیق کننده خون مصرف کنند.
• ترومبوز عمیق سیاهرگی: در این وضعیت یک لخته در رگهای عمقی (معمولا در پا) ایجاد میشود. ترومبوز عمیق سیاهرگی ممکن است کنده شده و به سمت قلب و ریه ها حرکت کند و موجب امبولی ریه شود.
• انعقاد درون رگی منتشر (DIC): وضعیتی است که باعث تشکیل لخته های ریز و نواحی خونریزی در سرتاسر بدن به صورت همزمان میشود. عفونتهای شدید، جراحی یا عوارض بارداری میتوانند منجر به این وضعیت شوند.