هالیتوز(Halitosis)، که در محاوره همان بوی بد دهان نام دارد ، بوی ناخوشایندی است که به طرز محسوسی در تنفس برخی افراد درگیر آن وجود دارد. نگرانی در مورد بوی بد دهان سومین دلیل شایعی شناخته شده که افراد به خاطر آن مراقبت از دندان، پوسیدگی و بیماری پریودنتال (بیماری لثه) را جدی می گیرند، و گزارشات حاکی از آن است که در حدود 20٪ از جمعیت به گونه ای از این بیماری رنج می برند.
درصد قابل توجهی از افراد که از بوی بد دهان شکایت می کنند ، وقتی در معرض معاینات قرار می گیرند متوجه می شوند که همه اینها تلقین بوده ، ولی کسانی که واقعا از بوی بد دهان رنج می برند ، اغلب بوی دهانشان ناشی از باکتری های موجود در زیر خط لثه و در زیر زبانشان است. 10٪ باقی مانده به دلیل شرایط مختلفی ، از جمله اختلالات حفره بینی، سینوسها، گلو، ریه ها، مری، معده و یا جای دیگریدچار این مشکل می شوند.
به ندرت، بوی بد دهان می تواند نشانه ی یک بیماری جدی مانند نارسایی کبد باشد ، اما در اکثر موارد، علت آن مسئله مهمی نیست و اغلب می توان با رعایت بهداشت دهان، از جمله مسواک زدن و یا به آرامی تمیز کردن زبان و بهبود سلامت لثه ها با استفاده از نخ دندان آن را کاهش داد. با این حال، اگر منشا بوی بد در خود دهان نباشد، تشخیص و درمان به موقع آن مشکلتر می شود . بوی بد دهان یکی از تابوهای اجتماعی است ، که گاهی توسط دیگران درک می شود ولی گاهی هم می تواند اضطراب اجتماعی و افسردگی به همراه داشته باشد.
دهان
در حدود ۹۰٪ از موارد ، منشاء بوی بد در دهان خود فرد می باشد. فهرست گسترده ای از علل بوی بد دهان در خود دهان به تنهایی وجود دارد ، تا حد زیادی از جمله شایع ترین علل گزارش شده بیوفیلم های هالیتوژنیکی هستند که در قسمت پشتی زبان و در شکافهای لثه و فرورفتگیهای پریودنتال وجود دارند (یعنی باکتری ها در پشت زبان ، خط لثه و فرورفتگیهای ایجاد شده بین دندانها و لثه ها که ناشی از بیماری های لثه است تجمع می کنند). هر دوی اینها از جمله عوامل اصلی در زمینه سازی برای فساد هرچه بیشتر پروتئولیتیک گوگرد حاوی اسید آمینه های موجود در پروتئینهای غذایی و بزاقی توسط گونه های باکتریایی بد و بی هوازی می باشند.
به طور متوسط بیش از ۶۰۰ نوع باکتری در دهان وجود دارد. برخی از این باکتریها وقتی که در آزمایشگاه کشت می شوند عامل تولید بوهای بسیار بدی هستند. بوی بد عمدتا به دلیل شکست پروتئین ها و تبدیلشان به آمینو اسید و سپس شکست هر چه بیشتر همان آمینو اسیدها و تولید گازهای بد بو می باشد.
شدت بوی بد دهان در طول روز به دلیل خوردن غذاهای خاص (مانند سیر، پیاز، گوشت، ماهی و پنیر)، سیگار کشیدن، و مصرف الکل متفاوت است. از آنجا که دهان در معرض اکسیژن کمتری است و در طول شب غیر فعال است ، بوی دهان معمولا پس از بیداری ("نفس کشیدن در هنگام صبح") بدتر است. بوی بد دهان ممکن است گذرا باشد، اغلب با غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن، نخ دندان و یا شستشو با دهانشویه های مخصوص از بین می رود. بوی بد دهان همچنین ممکن است مداوم باشد (در این حالت بوی بد مزمن نامیده می شود)، که در سطوح مختلفی حدود 25 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد.
زبان
ظاهر زبان معمولا نشان دهنده نوعی پوشش سفید و سطح نامنظمی در پشت آن است. شایع ترین محل عامل در بوی بد دهان ، زبان است. باکتری های زبان ترکیبات بدبو و اسیدهای چربی را تولید میکنند که ۸۰ تا ۹۰ درصد از موارد مربوط به بوی بد دهان را تشکیل می دهد. تعداد زیادی باکتری در قسمت پشتی زبان بوجود می آیند که اغلب بصورت طبیعی تکثیر می کنند و با فعالیتهای طبیعی از بین نمی روند .این بخش از زبان نسبتا خشک است و کمتر تمیز می شود ، و ساختار میکروبی پیچ در پیچ پشت آن زیستگاه ایده آلی را برای باکتری های بی هوازی فراهم می کند به گونه ای که به طور مستمر از بقایای مواد غذایی ، سلول های مخاطی مرده، ترشحات پشت حلق و باکتری های پوشاننده زنده و مرده پوششی را روی زبان ایجاد می کنند. هنگامی که روی زبان تکثیر می شوند تنفس بی هوازی این باکتری ها هم می تواند بوی بدی مانند پلی آمیدها داشته باشد و هم می تواند باعث ایجاد بویی شبیه به " تخم مرغ فاسد" شود که از ترکیبات گوگردی (VSCs) مانند سولفید هیدروژن، متیل مرکاپتان، متیل سولفید و سولفید دی متیل آزاد می شود.
هزاران علل دیگر که باعث بوی بد دهان هستند گزارش شده که کمتراز دو علت بالا معمول هستند .
بینی و سینوس
دومین منشأ عمده بوی بد، بینی است. در این حالت ، تنفس خارج شده از سوراخ های بینی دارای بوی زننده ای است که با بوی بد دهان متفاوت است. بوی بینی ممکن است به دلیل عفونت های سینوسی و یا عوامل خارجی باشد. بوی بد دهان اغلب به عنوان یکی از نشانه های رینوسینوزیت مزمن اطلاق می شود.
لوزه ها
به طور کلی، فساد بوجود آمده از لوزه یک علت جزئی از بوی بد دهان در نظر گرفته شده و تنها ۳ تا ۵ درصد از موارد را شامل می شود. تنها حدود ۷درصد مردم هستند کهاز اجزاء کوچکی شبیه آهک در حفره لوزه به نام لوزتین رنج می برند که بوی بسیار بدی دارد.
معده
معده توسط بسیاری از محققان به عنوان یک منبع غیر معمول در بوی بد دهان (به جز زمان آروغ زدن) در نظر گرفته شده. مری لوله ای بسته است ، و جریان مستمر گاز و یا مواد بد بو از وجود مشکل در معده خبر می دهد، از جمله ریفلاکس (برگرداندن اسید معده) که به اندازه کافی جدی است به این دلیل که محتویات معده را بالا می آورد و یا فیستول بین معده و مری که نشان دهنده مشکلات جدی تری نسبت به بوی بد دهان است.
