منوراژی (Menorrhagia) یک اصطلاح پزشکی برای توصیف خونریزی شدید و غیر طبیعی و یا طولانی مدت در دوران قاعدگی است. با این که خونریزی شدید قاعدگی یک نگرانی شایع در زنان در دوران باروری به حساب می آید اما بیشتر زنان خونریزی شان به قدری شدید نیست که به عنوان منوراژی دسته بندی شود.
در منوراژی هر قاعدگی موجب از دست دادن خون زیاد و کرامپهایی میشود که باعث میشود فرد نتواند فعالیتهای معمول روزانه خود را انجام دهد. در صورتی که خونریزی قاعدگی تان به قدری شدید است که از قاعدگی دلهره دارید، با پزشک صحبت کنید. درمانهای موثر زیادی برای منوراژی وجود دارد.
علائم منوراژی
علائم و نشانه های منوراژی عبارتند از:
- خیس شدن یک یا چند پد یا نوار بهداشتی ظرف یک ساعت که این وضعیت تا چند ساعت به صورت متوالی ادامه می یابد
- نیاز به استفاده از دو نوار بهداشتی برای کنترل خونریزی در هنگام خواب
- نیاز به بیدار شدنهای شبانه برای تعویض نوار بهداشتی در خواب شبانه
- خونریزی طولانیتر از یک هفته
- خارج شدن لخته خون همراه با جریان خونریزی قاعدگی به مدت بیش از یک روز
- محدود شدن فعالیتهای روزانه به علت جریان شدید خونریزی
- علائم آنمی (کم خونی) مانند خستگی یا کوتاهی تنفس
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی واژنی به قدری شدید است که حداقل یک نوار بهداشتی را ظرف یک ساعت خیس میکند و این وضعیت بیش از چند ساعت طول کشیده است
- خونریزی بین دوره های قاعدگی اتفاق افتاده یا خونریزی نامنظم است
- هر گونه خونریزی از واژن پس از یائسگی
دلایل خونریزی شدید قاعدگی
در برخی موارد علت خونریزی شدید قاعدگی نامشخص است اما برخی وضعیتها میتوانند موجب منوراژی شوند. شایعترین دلایل این وضعیت عبارتند از:
- عدم تعادل هورمونی: در یک سیکل طبیعی قاعدگی تعادل بین هورمونهای استروژن و پروژسترون تجمع و ضخامت دیواره رحم (اندومتر) را تعیین میکند. همین دیواره داخلی رحم است که در دوران قاعدگی میریزد و از طریق واژن دفع میشود. در صورتی که این هورمونها در تعادل قرار نداشته باشند، دیواره داخلی رحم بیش از حد رشد کرده و در نتیجه در هنگام قاعدگی با خونریزی زیاد باید دفع شود.
- اختلال عملکرد تخمدانها: در صورتی که تخمدانها در یک سیکل قاعدگی یک تخمک آزاد نکنند، بدن هورمون پروژسترون ترشح نمیکند (در حالی که در حالت عادی تخمک آزاد شده و پروژسترون ترشح میشود). این وضعیت منجر به عدم تعادل هورمونی و در نتیجه منوراژی میشود.
- فیبروئید رحمی: فیبروئید توده های غیر سرطانی (خوش خیم) رحم هستند که در سالهای باروری در بسیاری از زنان ایجاد میشوند. فیبروئیدهای رحمی ممکن است موجب خونریزیهای شدیدتر از حد طبیعی یا طولانی مدت شوند.
- پولیپ: زایده های خوش خیم و کوچکی در لایه داخلی رحم (پولیپهای رحمی) هستند که میتوانند موجب خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی شوند. پولیپهای رحمی بیشتر در سن باروری در نتیجه سطح زیاد هورمونها ایجاد میشوند.
- ادنومیوز: این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که غدد اندومتری در عضله رحم وارد میشوند و اغلب موجب خونریزی شدید و قاعدگی دردناک میشوند. ادنومیوز در زنان میانسالی که فرزند به دنیا آورده اند، بیشترین شیوع را دارد.
- آی یو دی (دستگاه داخل رحمی): یکی از عوارض شناخته شده جلوگیری از بارداری به روش آی یو دی (دستگاه داخل رحمی) غیر هورمونی، منوراژی است. در صورتی که آی یو دی عامل منوراژی شما باشد میتوانید با پزشک درباره خارج کردن آن صحبت کنید.
- عوارض بارداری: یک قاعدگی طولانی و شدید میتواند به علت سقط اتفاق بیفتد اما در صورتی که خونریزی در زمان معمول قاعدگی اتفاق افتاده است احتمال سقط کم است. بارداری خارج رحمی (جایگیری تخم بارور شده در داخل لوله های فالوپ به جای رحم) نیز میتواند موجب منوراژی شود.
- سرطان: در موارد نادر سرطان رحم، سرطان تخمدان و سرطان دهانه رحم میتوانند موجب خونریزی شدید قاعدگی شوند.
- اختلالات خونریزی وراثتی: برخی از اختلالات انعقاد خون مانند بیماری ویلبراند (وضعیتی که در آن فاکتور انعقاد خون کم یا ناقص است) میتوانند باعث خونریزی غیر طبیعی در قاعدگی شوند.
- داروها: برخی داروها از جمله داروهای ضد التهاب و ضد انعقاد میتوانند در خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی نقش داشته باشند.
- وضعیتهای پزشکی دیگر: شماری از بیماریها از جمله بیماری التهابی لگن، مشکلات تیروئید، اندومتریوز و بیماری کبد یا کلیه میتوانند با منوراژی همراه باشند.
علایم خطرناک
منوراژی در اکثریت موارد به علت عدم تعادل هورمونی اتفاق می افتد که باعث میشود سیکلهای قاعدگی بدون تخمک گذاری اتفاق بیفتند. در یک سیکل طبیعی قاعدگی، رها سازی تخمک از تخمدان موجب تحریک تولید پروژسترون در بدن میشود. پروژسترون یک هورمون زنانه است که مسئول اصلی حفظ نظم قاعدگی است. هنگامی که هیچ تخمکی رها نمیشود، پروژسترون ناکافی موجب خونریزی شدید قاعدگی میشود. سیکلهای قاعدگی که بدون تخمک گذاری اتفاق می افتند، در دو گروه سنی شایع است:
- دختران نوجوان که به تازگی دچار قاعدگی شده اند. دختران بیشتر مستعد سیکلهای بدون تخمک گذاری در سال اول پس از اولین قاعدگی هستند.
- زنان میانسال که به یائسگی نزدیک میشوند. زنان 40 تا 50 ساله در خطر بیشتر تغییرات هورمونی قرار دارند که منجر به سیکلهای بدون تخمک گذاری میشود.
عوارض منوراژی
خونریزی شدید یا طولانی در قاعدگی میتواند به مشکلات دیگری منجر شود که عبارتند از:
- آنمی کمبود آهن: در این نوع شایع کم خونی، هموگلوبین خون پایین است. هموگلوبین ماده ای در خون است که سلولهای قرمز خون را قادر میسازد اکسیژن را به بافتهای بدن برسانند. کمبود هموگلوبین میتواند به کمبود آهن منجر شود. منوراژی میتواند به قدری آهن بدن را کاهش دهد که خطر کم خونی ناشی از کمبود آهن افزایش یابد. علائم کم خونی عبارتند از رنگ پریدگی، ضعف و خستگی. اگر چه رژیم غذایی نقش مهمی در کمبود آهن میتواند داشته باشد اما این مشکل با قاعدگی های شدید یا طولانی پیچیده تر میشود. بیشتر موارد کم خونی خفیف هستند اما حتی کم خونی خفیف میتواند ضعف و خستگی ایجاد کند. کم خونی متوسط تا شدید میتواند منجر به کوتاهی تنفس، افزایش ضربان قلب، سرگیجه و سردرد شود.
- درد شدید: همراه با خونریزی شدید قاعدگی ممکن است درد و کرامپهای دردناک قاعدگی را نیز تجربه کنید (دیسمنوره). گاهی اوقات کرامپهای همراه با منوراژی به قدری شدید هستند که نیاز به دارو یا جراحی ایجاد میشود.
آزمایش ها و تشخیص
پزشک سابقه پزشکی و سیکلهای قاعدگی شما را جویا میشود. ممکن است از شما بخواهد روزهای خونریزی و عدم خونریزی خود را ثبت کنید و شدت خونریزی و مقدار نوار بهداشتی که برای کنترل آن مصرف میکنید را نیز ثبت کنید. پزشک معاینه فیزیکی نیز به عمل می آورد و ممکن است یک یا چند تست زیر را برایتان تجویز کند:
- آزمایش خون: نمونه خون شما از نظر کمبود آهن (بررسی آنمی) و وضعیتهای دیگر از جمله اختلالات تیروئید یا انعقاد خون بررسی میشود.
- آزمایش پاپ اسمیر: در این تست، از سلولهای دهانه رحم نمونه برداری میشود و برای بررسی عفونت، التهاب یا تغییراتی که ممکن است سرطانی باشند یا منجر به سرطان شوند به آزمایشگاه ارسال میشود.
- بیوپسی اندومتر: پزشک ممکن است نمونه بافت از داخل رحم شما بردارد و برای معاینه به پاتولوژیست بفرستد.
- اسکن اولتراسوند (سونوگرافی): در روش سونوگرافی از امواج صوت برای تصویر گرفتن از رحم، تخمدانها و لگن استفاده میشود.
علاوه بر نتایج آزمایشهای اولیه، ممکن است پزشک آزمایشهای دیگری نیز تجویز کند:
- سونوهیستروگرام: در این آزمایش مایعی از طریق لوله ای در رحم که از واژن کار گذاشته شده، به شما تزریق میشود. سپس با استفاده از اولتراسوند وضعیت رحم شما بررسی میشود.
- هیستروسکوپی: در این روش دوربین کوچکی از طریق واژن و دهانه رحم به رحم فرستاده میشود تا پزشک داخل رحم را به خوبی مشاهده کند.
پزشک تنها پس از رد احتمال اختلالات قاعدگی دیگر و یا بیماریهای دیگر عامل خونریزی شدید، میتواند منوراژی را تشخیص بدهد.
درمانها و داروها
درمانهای مختص منوراژی بر اساس فاکتورهای زیر ارائه میشود:
- سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما
- علت و شدت وضعیت
- وضعیت شما از نظر تحمل برخی داروها یا درمانها
- احتمال این که شدت قاعدگی شما به زودی کاهش می یابد
- قصد بارداری شما
- تاثیر این وضعیت بر زندگی شما
- ترجیحات شخصی شما
درمانهای دارویی برای منوراژی عبارتند از:
- مکملهای آهن: در صورتی که کم خونی دارید پزشک ممکن است توصیه کند مرتبا مکملهای آهن مصرف کنید. اگر مقدار آهن بدنتان کم باشد اما کم خونی نداشته باشید، ممکن است توصیه شود مصرف آهن را شروع کنید پیش از این که دچار آنمی شوید.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: این داروها از جمله ایبوپروفن یا ناپروکسن به کاهش جریان خون قاعدگی کمک میکنند. فایده دیگر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی کاهش درد و کرامپ است.
- اسید ترانکسامیک: اسید ترانکسامیک (اسید ترنسید) به کاهش جریان خونریزی کمک کرده و تنها در هنگام خونریزی باید مصرف شود.
- داروهای خوراکی ضد بارداری: این داروها علاوه بر جلوگیری از بارداری، به تنظیم سیکلهای قاعدگی و کاهش دوره های خونریزیهای شدید یا طولانی کمک میکنند.
- پروژسترون خوراکی: پروژسترون در صورتی که در هر سیکل، ده روز یا بیشتر مصرف شود میتواند به اصلاح عدم تعادل هورمونی کمک کند و منوراژی را کاهش دهد.
- آی یو دی هورمونی: این دستگاه داخل رحمی نوعی پروژستین به نام لونورجسترل آزاد میکند که باعث باریک شدن لایه داخلی رحم (که در هنگام قاعدگی میریزد) و در نتیجه کاهش خونریزی و کرامپ میشود.
در صورتی که منوراژی شما به علت مصرف داروهای هورمونی است، میتوانید با تغییر یا متوقف کردن دارو این وضعیت را درمان کنید. در صورتی که دارو درمانی برایتان تاثیری نداشته باشد، گزینه جراحی ممکن است مطرح شود:
- گشاد سازی و کورتاژ: در این عمل پزشک دهانه رحم را باز میکند، سپس بافتهایی را از لایه داخلی رحم میتراشد یا ساکشن میکند تا خونریزی قاعدگی کاهش یابد. با این که این عمل رایج است و اغلب خونریزیهای حاد یا فعال را با موفقیت درمان میکند اما در صورت بازگشت منوراژی باید دوباره این عمل را تکرار کنید.
- بستن سرخرگ رحمی: برای زنانی که منوراژی ناشی از فیبروئید دارند، با این عمل فیبروئیدهای داخل رحم کوچک میشود. این کار با مسدود کردن سرخرگهای رحمی و در نتیجه قطع خون رسانی انجام میشود. در عمل بستن سرخرگ رحمی جراح کاتتری را از طریق سرخرگ بزرگ ران (شریان فمورال) وارد میکند و آن را به سمت سرخرگ رحمی هدایت میکند و در آنجا میکروسفر ساخته شده از پلاستیک به رگ تزریق میشود.
- ابلیشن اولتراسوند متمرکز: این عمل نیز همانند روش بستن سرخرگ رحمی، خونریزیهای شدید ناشی از فیبروئید را با کوچک کردن فیبروئید درمان میکند. در این عمل از امواج فراصوت استفاده میشود تا بافت فیبروئید تخریب شود. هیچ برش و شکافی در این عمل لازم نیست.
- میومکتومی: این عمل شامل برداشتن فیبروئید رحم به روش جراحی است. جراح با توجه به اندازه، تعداد و موقعیت فیبروئیدها میومکتومی را با استفاده از جراحی باز شکمی، چند برش کوچک (لاپاراسکوپی) و یا از طریق واژن و دهانه رحم (هیستروسکوپی) انجام میدهد.
- ابلیشن اندومتر: با انواع تکنیکها میتوان لایه داخلی رحم (اندومتر) را برای همیشه تخریب کرد. اکثر زنان پس از ابلیشن اندومتر، قاعدگیهای بسیار سبک و راحت دارند. بارداری پس از ابلیشن اندومتر ممکن است خطراتی برای سلامتی تان ایجاد نماید. اگر ابلیشن اندومتر دارید باید تا زمان یائسگی از روشهای مطمئن جلوگیری از بارداری استفاده نمایید.
- برداشتن اندومتر: در این عمل جراحی از الکتروسرجری برای برداشتن لایه داخلی رحم استفاده میشود. هم عمل ابلیشن اندومتر هم عمل برداشتن اندومتر برای زنانی که خونریزی بسیار شدیدی در قاعدگی دارند مفید است. پس از این عمل ها نباید بارداری صورت بگیرد.
- هیسترکتومی: هیسترکتومی به جراحی برداشتن رحم و دهانه رحم گفته میشود. این عمل غیر قابل بازگشت است و باعث ناباروری میشود و قاعدگی برای همیشه متوقف میگردد. هیسترکتومی تحت بیهوشی عمومی صورت میگیرد و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. ممکن است عمل برداشتن تخمدانها اگر انجام شود ممکن است موجب یادسگی زود رس شود.
این عملهای جراحی که به آنها اشاره شد به جز هیسترکتومی، معمولا به صورت سرپایی انجام میشوند. اگر هم لازم باشد تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید احتمالا همان روز مرخص میشوید.
هنگامی که منوراژی خود نشانه یک بیماری دیگر مانند تیروئید باشد، درمان بیماری اصلی منجر به کاهش شدت قاعدگی میشود.
