درد پاشنه پا و خار پاشنه

پاشنه پا به هنگام راه رفتن و ایستادن فشار بسیاری را تحمل می کند، در هنگام دویدن هم فشاری معادل چند برابر وزن بدن بر آن وارد می شود . از این رو درد در این ناحیه می تواند نشان از یک آسیب جدی در بافت ، استخوان یا تاندون های متصل به پاشنه پا باشد. در حالی که درمان درد پاشنه پا به سادگی با روش های غیر جراحی امکان پذیر است ، اکثر افراد این درد را نادیده گرفته و در نتیجه با فشار آوردن بر پاشنه پا، باعث پیشرفت آسیب وارده به این ناحیه می شوند که بعدها می تواند منجر به مشکلات جدی تری شود. توجه به علائم درد پاشنه پا و مراجعه به موقع به پزشک متخصص مهمترین اقدام در درمان موفقیت آمیز درد پاشنه پا می باشد

درد پاشنه پا به دلایل متفاوتی می تواند ایجاد شود ولی شایعترین علت آن التهاب پلانتار فاسیا  (Plantar fasciitis است. پلانتار فاسیا بیماری بسیار شایعی است که حدود ده درصد از افراد به نوعی در طول زندگی خود درگیر این بیماری میشوند. این بیماری بر اثر التهاب فاسیای پلانتار بوجود می آید. درد پاشنه پا که با التهاب بافتهای این قسمت (التهاب غلاف کف پایی) و تورم همراه است، در صورت عدم درمان ممکن است به یک آسیب جدی تبدیل شود. پزشکان تاکید کرده اند که اگر التهاب غلاف کف پایی درمان نشود به دلیل تغییری که در شیوه راه رفتن ناشی از درد ایجاد می کند ،ممکن است منجر به مشکلات حادتری در پا، زانو، لگن و پشت شود و حتی در برخی ورزشکاران مانع از ادامه فعالیت حرفه ای آنان شود.

التهاب پلانتار فاسیا چیست و چگونه اتفاق می افتد؟

خار پاشنه یکی از رایج‌ترین علل درد پاشنه پا است که با درد و التهاب نوار بافتی‌ ضخیمی، موسوم به پلانتار فاسیا یا رباط کف پا، همراه است .این رباط از ابتدا تا انتهای کف پا کشیده شده و رابطی میان استخوان پاشنه ، پنجه و انگشتان پا است . بیشترین میزان شیوع خار پاشنه در میان دوندگان و اشخاصی است که دارای اضافه وزن هستند ، البته پوشیدن کفش‌های نامناسبی هم که از نظر طبی مناسب نبوده و پا را به اندازه کافی حمایت نمی‌کنند نیز خطر ابتلا به خار پاشنه را افزایش می‌دهد. بیماران دارای خار پاشنه عموماً از درد خنجری و تیز در ناحیه کف پا رنج می‌برند که معمولاً صبح‌ها هنگام برداشتن نخستین گام ‌ها و شروع راه رفتن بروز می‌کند. رفته رفته درد خار پاشنه با گرم شدن پا کاهش می‌یابد ، اما پس از ایستادن طولانی مدت یا تغییر حالت از وضعیت نشسته به ایستاده مجدداً عود می‌کند.

چگونه می توان در این مورد پیشگیری کرد؟

• پوشیدن کفش مناسب
• کاهش وزن
• تقسیم مناسب فعالیت های روزانه (ورزش، کار و ....) به منظور کاهش آسیب وارده به پا

كفش مناسب

در این مورد استفاده از کفش هایی که کفی آنها در ناحیه پاشنه نرم و راحت باشد و قسمت گودی کف پا را پر کند توصیه می شود . دقت داشته باشید که تهیه کفش های ورزشی مرغوب که این خصوصیت را دارا هستند برای شما که از درد پاشنه رنج می برید مناسب است.

کاهش وزن

اگر از التهاب پلانتار فاسیا رنج می برید و اضافه وزن هم دارید بدانید که کاهش دادن وزن می تواند نقش مهمی را در کاهش فشار به پاشنه پا و در نتیجه کاهش درد در آن ناحیه ایفا کند.

تقسیم مناسب فعالیت های روزانه

سعی کنید برنامه روزانه تان را جوری تنظیم کنید که زیاد در موقعیت ایستاده نباشید. ایستادن بیش از حد درد در ناحیه پلانتار فاسیا را بیشتر کرده و حتی گاهی مانع از ادامه فعالیت می شود. 

درمان

درمان اکثر قریب به اتفاق بیماران بدون جراحی صورت پذیر است. از بین کسانی که درمان میشوند از هر ده نفر حدود هشت نفر طی یک سال بهبود می یابند و از هر صد نفری که به این مشکل مبتلا می شوند مشکل 95 نفر از آنها بدون نیاز به عمل جراحی قابل حل است. هر چه درمان زودتر شروع شود موثرتر و مفیدتر است.

ابتدا یافتن عامل ایجاد کننده درد مهم است که زمینه بروز این بیماری را فراهم آورده است. با مراجعه به پزشک معالج آنها را یافته و با راهکارهای ساده ای قابل درمان هستند. نگران نباشید چرا که با اقدامات ساده ای میتوان تمامی انواع درد ناشی از پلانتار فاسیا را ریشه کن کرد.

حال اگر مبتلا شدیم راهکارهای درمانی چیست؟

• استراحت
• استفاده از داروهای ضد التهابی
• استفاده از کفی های طبی
• استفاده از اسپلینت به هنگام شب 
• ویو تراپی (نوعی درمان با شوک دادن به وسیله امواج)

• انجام حرکات کششی مناسب طبق نظر پزشک
• ماساژ درمانی (تیپینگ توسط افراد متبحر)
• تزریق کورتون
• جراحی

استراحت

اولین و مهمترین اقدام درمانی استراحت است. باید به پا استراحت داد ، تا مدتی باید کمتر سر پا ایستاد و از راه رفتن اجتناب نمود. با هر قدمی که برمی دارید فاسیای کف پا دچار کشش ، التهاب ، درد بیشتر و در نتیجه دردناک می شود که باید مدتی استراحت کنید تا بتوانید تدریجا به حالت اول برگردید. اگر همچنان به راه رفتن ادامه دهید و فاسیا را بطور مکرر تحت کشش قرار دهید و اجازه بهبودی به آن ندهید، رفته رفته شما را خانه نشین خواهد کرد. پس سعی کنید فعالیت های روزانه ای را که موجب افزایش درد میشود را کاهش داده و روی زمین سخت راه نرفته و ندوید. اگر ورزشکارید و درگیر فعالیت های وزشی خاصی هستید در این حالت پاشنه پایتان تحت ضربات و فشار زیادی قرار می گیرد که باید از فعالیت های ورزشیتان کاسته و یا حتی موقتاً قطع کنید.

داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی

6 تا 8 هفته مصرف داروهایی چون : ایبوپروفن Ibuprofen (بروفن Brufen )، ایندومتاسین Indomethacin ، ناپروکسن Naproxen ، دیکلوفناک Diclofenac ، پیروکسیکام Piroxicam ، ملوکسیکام Meloxicam، سلکوکسیب Celecoxib به منظور کاهش التهاب به بیماران توصیه می شود . البته لازم به ذکر است که برخی از این داروها ممکن است عوارضی چون: شکم درد، تهوع و سوء هاضمه برای افراد داشته باشند . مصرف همزمان داروهای ضد اسید و غذاهای چرب با این داروها جذب آنها را مختل می کند ، پس نباید با هم مصرف شوند.

قرار دادن کفی زیر پاشنه

یکی از اصول درمان پلانتار فاسیا قرار دادن کفی های مناسب است. کفی ها انواع و نحوه قرارگیری مختلفی دارند برخی از جنس پد ، نمد یا پنبه کوبیده شده هستند که در مناطق مختلفی از کف پا قرار داده میشوند و هدف از استفاده آنها توزیع مناسب نیروهای وارده به کف پا است تا بدین صورت فشار بطور مناسبی به پلانتار فاسیا وارد شود . برای کسانی که از پلانتار فاسیا رنج می برند دو نوع کفی برای درمان استفاده میشود. این کفی ها یا در کفش قرا میگیرند و یا اگر از جنس سبکی ساخته شده باشند میتوان آنها را با چسب به زیر کف پا چسباند.

معمولا کفی های طبی را می توان از داروخانه ها تهیه کرد . کفی باید متناسب با سایز پا گرفته شود. برخی به همان صورت داخل کفش قرار گرفته و برخی به زیر پا چسبانده می شوند که مورد دوم برای استفاده راحت تر است. اگر کفی مناسب سایز پا نبود در مورد کوچک کردن آن با پزشک دارای صلاحیت مشورت کنید.

نحوه قرارگیری کفی ها برای درمان پلانتار فاسیا:

به دوصورت زیر انجام می پذیرد:

• قرار دادن کفی زیر گودی کف پا : این کفی ها را باید درست زیر گودی کف پایتان قرار دهید . هدف از استفاده از این نوع کفی پر کردن گودی کف پا است بطوری که فشار کمتری به پلانتار فاسیا وارد شود.
• قرار دادن کفی زیر پاشنه : این کفی ها درست زیر پاشنه پا قرار میگیرند تا بستر نرمی را برای پاشنه که بیشترین محل احساس درد است فراهم سازند، بدین ترتیب فشار کمتری به آن قسمت وارد می شود.

استفاده از اسپلینت به هنگام شب

 اسپلینت شبیه آتل است که افراد به هنگام خواب به پا و ساق خود می بندند تا مچ پا در حالت 90 درجه نگه داشته شده و کشش پلانتار فاسیا در حین خواب حفظ شود. این روش گرچه کمی ناراحت کننده است ولی با این کار وقتی از خواب بیدار می شوید دیگر از درد کف و پاشنه پا خبری نیست .

ویو تراپی

در این روش که حتما باید توسط متخصص فیزیوتراپی انجام شود با تاباندن اشعه اولترا سونیک به ناحیه پاشنه روند ترمیم نواحی آسیب دیده پلانتار فاسیا تسریع می شود. اثر این روش در همه بیماران یکسان نبوده و از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

انجام حرکات کششی

انجام برخی حرکات کششی خاص که در آن ها عضلات پشت ساق پلانتار فاسیا را تحت کشش ملایم قرار داده و آنها را نرم و قابل انعطاف میکنند در درمان این بیماری بسیار موثرند. این نرمش ها عبارتند از:

1.کشش عضلات پشت ساق: رو به یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار داده بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم روی دیوار می گذاریم. سپس بدون اینکه جای پاها را تغییر دهید سعی کنید بدن خود را به دیوار نزدیک تر کنید، حال زانوی خم شده را بیشتر خم کرده تا مچ پایی که زانویش صاف است بیشتر خم شود. با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار میگیرند. این کار را خیلی به آرامی انجام دهید تا وقتی که پشت پا کششی ملایم احساس کنید. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به  آرامی به حالت اول باز گردید . نرمش را 20 مرتبه تکرار کنید.

2.کشش پلانتار فاسیا: در حالت نشسته پایی که در آن احساس درد می کنید را روی زانوی سالم قرار دهید سپس پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود بکشید تا فاسیای کف پا در حالت کشش قرار بگیرد. به مدت ده ثانیه این کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز گردید. 20 مرتبه نرمش را تکرار کنید.

3. بطری حاوی آب یخ زده: پاشنه پا را به مدن 20-15 دقیقه روی یک بطری یخ زده یا کیسه پلاستیکی حاوی تکه های یخ بگذارید. اگر میخواهید اینکار را روزی یک بار انجام دهید بهترین وقت آن قبل از خواب است ولی توصیه میشود سرد کردن پاشنه را روزی 4-3 بار انجام دهید.

4.گرم کردن پا: گرم کردن پا به تنهایی مفید نیست و ممکن است درد را بدتر کند. میتوانید از گرم کردن و سرد کردن متناوب پا استفاده کنید. در این حال سعی کنید مراحل را با سرد کردن پایان دهید.

ماساژ درمانی (تیپینگ)

گاهی اوقات انجام ماساژ های مناسب برای کاهش کشش و سفتی در کف پا و عضلات پشت ساق موثر واقع میشوند .تپینگ Taping کف پا نوعی ماساژ موثر در این مورد است که باید توسط فرد خبره انجام شود. با این نوع ماساژ استرس وارده به پلانتار فاسیا کاهش یافته و فرد احساس راحتی بیشتری خواهد کرد.

تزریق کورتن:

تزریق دارو در محل درد توسط پزشک معالج انجام شود. این روش درمانی تنها در مواردی که درمان های قبلی موثر واقع نشوند توصیه می شود. توجه داشته باشید که تزریق مکرر این گونه داروها خطرناک بوده و ممکن است بر اثر تکرار بیش از حد فاسیای کف پا پاره شده و فرد دچار صافی کف پا و درد مزمن شود. عارضه دیگر این تزریقات از بین رفتن چربی کف پا است. علاوه بر این ها کورتون عوارض دیگیری نیز دارد. این روش حتی الامکان توصیه نمیشود.

در آخر.... جراحی:

اگر بعد از شش تا دوازده ماه انجام موارد فوق و عدم درمان فرد، به گونه ای که درد همچنان باقی ماند پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد. اگر درمان به درستی انجام شود اکثر قریب به اتفاق بیماران بعد از چند ماه خوب می شوند.

طی جراحی پزشک پلانتار فاسیای کف پای فرد را آزاد می کند. در این عمل جراحی قسمتی از پلانتار فاسیا بریده می شود تا کشش زیادی که روی این رباط قرار دارد کمتر شود. این عمل جراحی را میتوان به روش باز یا با آندوسکوپ (بسته با فرستادن دوربین به داخل) انجام داد.