صداهای معده و روده بخش طبیعی از فرایند گوارش و فیزیولوژی دستگاه گوارش است. اغلب مواقع این صداهای شکم توسط گوش انسان شنیده نمیشود اما هنگامی که گرسنه هستید یا پس از صرف غذا، صدای شکم ممکن است برای خود فرد یا افراد دیگری که در فاصله نزدیکی قرار دارند قابل شنیدن باشد. قار و قور شکم غیر طبیعی نیست. اما اگر صدای شکم بلند و به دفعات زیاد ایجاد شود (قابل شنیدن و بیش از اندازه) باید علت آن بررسی شود به خصوص در صورتی که دائما وجود دارد یا با علائم و نشانه های دیگری همراه است.
سر و صدای معده: سر و صدای معده ممکن است به صورت قار و قور، غلغل، غُرغُر یا زوزه شنیده شود. تمام این صداها از نظر پزشکی به عنوان borborygmi شناخته میشود. با این که این اصطلاحات توصیفی به انواع صداهای معده نسبت داده میشود، به سختی میتوان علت دقیق هر نوع صدا را شناسایی کرد. در بیشتر موارد انواع صداهای شکم بسیار شبیه هستند و اصطلاحات گفته شده ممکن است به جای هم استفاده شوند.
دلایل قار و قور شکم
به طور کلی دلایل سر و صدای معده و روده عبارتند از:
دلایل تولید صدای بلند در شکم
اگر چه سر و صدای شکم امری طبیعی و عادی است، اما گاهی این صداها بلند و ادامه دار است. این وضعیت اگر چه ممکن است فرد را دچار خجالت زدگی کند اما ممکن است هیچ علت پزشکی جدی نداشته باشد. اگر سر و صدای شکم همراه با علائمی مانند در درد، آروغ زیاد، باد شکم، نفخ یا تغییر در اجابت مزاج (مانند اسهال یا یبوست) باشد ممکن است نشان دهنده بروز اختلالی در دستگاه گوارش باشد.
سر و صدای بلند و زیاد شکم ممکن است به عوامل زیر نسبت داده شود:
اکنون به توضیح هر یک از این موارد میپردازیم.
در حالت تحرک زیاد معده یا روده، حرکت دودی یا کرمی معده ای روده ای بیش از حد است. در این شرایط غذا گوارش میشود و با سرعت بالاتری در روده حرکت میکند. فرایند گوارش نیز ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. تحرک زیاد اغلب با اسهال همراه بوده و ممکن است حاصل عوامل متعددی مانند زیر باشد:
حرکت غذا در مسیر باریک شده دستگاه گوارش ممکن است موجب باعث ایجاد صداهای غیر عادی شود چرا که عضله های دیواره شکم تلاش میکنند نیروی بیشتری وارد کنند تا غذا از مسیر باریک شده عبور کند. در صورتی که انسداد در بخش انتهایی روده بزرگ که مواد زاید تقریبا جامد هستند قرار داشته باشد، این صداها ممکن است مشخص نباشند اگر چه با باریک و مدادی شکل بودن مدفوع این وضعیت مشخص میشود.
برخی از عوامل انسداد بخشی از روده عبارتند از:
گاز زیاد در شکم به دلایل مختلف ایجاد میشود از مصرف غذاهای چرب و رشد بیش از حد باکتریها گرفته تا پرخوری. تحرک گاز همراه با مواد مایع در شکم میتواند در ایجاد صدای غرغر شکم نقش داشته باشد.
مایعات زیاد در شکم ممکن است به واسطه برخی فرایندها ایجاد شده باشد که عامل اسهال اسمزی یا تراوشی هستند. اسهال اسمزی حاصل مواد حل شده ای است که به خاطر عدم تحمل گلوکز نتوانسته اند در شکم جذب شوند. سایر موارد عدم تحمل مواد غذایی نیز میتواند همین تاثیر را داشته باشد. اسهال تراوشی به این علت ایجاد میشود که آبی که در لوله شکم عبور میکند حاوی سموم باکتریایی، برخی مواد تحریک کننده ترشح مثل آدامس و از این قبیل موارد است. مایعات زیاد در شکم منجر به شد و آبکی شدن مدفوع میشود. معمولا صدای قار قور شکم یکی از شواهد نفوذ پذیری زیاد جدار شکم است و اغلب صدای یک جریان مایعات شنیده میشود.
هر دوی این وضعیتها منجر به گاز زیاد و یا مایعات زیاد در شکم میشوند. فرایندی که منجر به سر و صدای شکم میشود پیش تر توضیح داده شد. جدا از عدم تحمل غذایی، عوامل دیگری که منجر به سوء جذب و سوء هضم میشوند عبارتند از پانکراتیت یا التهاب پانکراس، سنگ صفرا، سایر عوامل متعدد کمبود آنزیم گوارشی یا غیر فعال شدن آنها و همچنین عوامل غیر عفونی التهاب روده مانند بیماری التهابی روده.
