دهانه یا گردن رحم، قسمت پایینی رحم یا همان نقطه ای است که رحم به واژن متصل می شود. سالیانه بیش از 12000 زن در ایالات متحده به سرطان دهانه رحم مبتلا می شوند. بیشتر موارد ابتلا به سرطان دهانه رحم در واقع به دلیل یک عامل عفونتی، یعنی ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)ایجاد می شوند. سرطان دهانه رحم در صورتی که زود تشخیص داده شود قابل درمان است.
در مراحل اولیه ابتلا به سرطان دهانه رحم معمولاً هیچ علائمی وجود ندارد. اما با رشد سرطان، علائمی همچون خونریزی غیرطبیعی واژینال بروز می یابد. خونریزی غیرطبیعی واژیال به خونریزی بین قائدگی، در حین نزدیکی و یا بعد از قاعدگی اتلاق می شود. احساس درد به هنگام نزدیکی و ترشحات واژینال نیز علائم احتمالی دیگر سرطان دهانه رحم هستند.
H.P.V: دلیل اصلی ابتلا به سرطان دهانه رحم
H.P.Vها (the human papillomaviruses) دسته بزرگی از ویروس ها هستند که تقریباً 40 نوع از آنها می تواند به دستگاه تناسلی انسان سرایت کند.برخی از انواع H.P.V موجب ابتلا به سرطان دهانه رحم می شوند و برخی دیگر موجب ایجاد زگیل در دستگاه تناسلی می شوند. اکثر عفونت های تناسلی H.P.V به خودی خود از بین می روند اما وقتی مزمن می شوند، می توانند موجب بروز تغییرات پیش سرطانی و سرطانی در سلول های دهانه رحم گردند. بیش از 90% موارد سرطان های دهانه رحم در اثر عفونت های H.P.V ایجاد می شوند.
آن دسته H.P.V هایی که باعث بروز زگیل های تناسلی می شوند با آن دسته ای که موجب ابتلا به سرطان می گردند متفاوت هستند. H.P.V های سرطان زا می توانند سال ها بدون ایجاد علائم در بدن باقی بمانند.اما همانطور که گفته شد بیشتر عفونت ها به خودی خود از بین می روند و خطی ایجاد نمی کنند.
عفونت های ناشی از H.P.V بسیار بسیار شایع هستند. در واقع اکثر زنان و مردانی که تجربه رابطه جنسی داشته اند، این عفونت ها را تجربه می کنند. در برخی افراد حتی در صورتی که به لحاظ جنسی دیگر فعالیتی نداشته باشند، عفونت سال ها باقی می ماند. استفاده از کاندوم خطر ابتلا به عفونت را کاهش می دهد. ثابت شده که H.P.V ها در ایجاد سرطان در سایر قسمت های بدن از جمله ناحیه تناسلی مرد، مقعد، واژن و دهان نیز نقش دارند.
H.P.V هایی که سرطان زا یا اصطلاحاً خطرآفرین هستند به این دلیل که باعث ایجاد تغییراتی در سلول های دهانه رحم می شوند، به سرطان این ناحیه منجر می شوند.این تغییرات در ابتدا تغییرات پیش سرطانی هستند که می توانند با تست های تشخیصی تشخیص داده شوند. با گذشت زمان، این سلول ها به سلول های سرطانی تبدیل می شوند و کم کم به سایر قست های دهانه رحم سرایت می کنند.
عوامل خطر آفرین دیگر
به طور کلی زنان نژاد اسپانیایی یا امریکایی–افریقایی در مقایسه با زنان سفیدپوست شانس ابتلای بیشتری دارند.
عوامل دیگری که خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می دهد به شرح ذیل است:
انجام پاپ اسمیر در جلوگیری از ابتلا به سرطان دهانه رحم نتایج بسیار خوبی داشته است، زیرا در این تست می توان سلول های غیر طبیعی را پیش از آنکه به سلول های سرطانی تبدیل شوند تشخیص داد. زنان باید از سن 21 سالگی هر سه سال یک بار تست پاپ اسمیر را انجام دهند. از سن 30 تا 65 سالگی نیز باید هر 5 سال یک بار این تست انجام شود. در مورد افرادی که فاکتورهای خطر آفرین را دارند، این تست باید در فواصل زمانی کمتری انجام شود. عدم انجام تست پاپ اسمیر خطر عدم تشخیص ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزیش می دهد.
مراحل سرطان دهانه رحم در واقع به میزان پخش شدن آن بستگی دارد. مرحله صفر به این معناست که سلول های سرطانی بر روی سطح دهانه رحم یافت شده اند. مرحله یک بدین معناست که سرطان به دهانه رحم محدود شده است. سرایت سرطان به سایر قسمت های واژن نشانه مرحله دوم است. در مرحله سوم تومورها به قسمت پایینی واژن سرایت می کنند و در مرحله چهار تومور به مثانه یا روده بزرگ و یا حتی نقاط دورتر بدن سرایت کرده است.
جراحی: در مورد سرطان هایی که تا مرحله دو پیشرفت کرده اند، معمولاً برای برداشتن نقاط سرطانی عمل جراحی انجام می گیرد. این عموماً بدین معنی است که رحم به همراه بافت های پیرامونی برداشته می شود (هیسترکتومی). امکان دارد طی عمل لوله های فالوپ و تخمدان ها نیز بیرون آورده شود.
پرتو درمانی: پرتودرمانی خارجی را می توان برای از بین بردن سلول های سرطانی که امکان دارد پس از انجام عمل جراحی باقی مانده باشند انجام داد. پرتودرمانی داخلی یا براکی تراپی نیز یعنی جایگذاری ماده رادیواکتیو درون خود تومور به منظور از بین بردن سلول های سرطانی. پرتودرمانی اغلب به همراه شیمی درمانی به کار می رود. از جمله عواض جانبی پرتو درمانی می توان به حالت تهوع، استفراغ، خستگی و پایین آمدن تعداد سلول های خونی اشاره کرد.
شیمی درمانی: شیمی درمانی می تواند روش درمان اصلی سرطانی باشد که به نقاط دور بدن سرایت کرده است. شیمی درمانی با استفاده از داروهای سمی برای از بین بردن سلول های سرطانی انجام می شود. شیمی درمانی نیز عوارض جانبی زیادی از جمله ریزش مو، بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و کبودی دارد.
از آنجائی که درمان سرطان دهانه رحم شامل برداشتن رحم و تخمدان ها می باشد، پس از عمل امکان بارداری برای بیمار وجود نخواهد داشت. با این حال، در صورتی که سرطان زود تشخیص داده و مهار شود، برای بارداری فرد بیمارگزینه ای به نام تراکلکتومی رادیکال (radical trachelectomy)وجود خواهد داشت. در این فرآیند، دهانه رحم و بخشی از واژن بیرون آورده می شود، اما بخش عمده رحم باقی گذاشته می شود.
نرخ بهبودی از سرطان دهانه رحم به مرحله سرطان و میزان گستردگی آن در زمان تشخیص بستگی دارد. بنا به آمار مربوط به زنانی که در سال های 2000 تا 20002 سرطان دهانه رحم آنها تشخیص داده شده، در مورد سرطان هایی که زود تشخیص داده شده اند 93% و در مورد زنانی که سرطان گسترش داشته است 15% توانسته اند به مدت 5 سال به حیات خود ادامه دهند. اما باید دانست روش های درمانی دائماً در حال پیشرفت است و شاید این آمارها دیگر صحیح نباشد.
برای جلوگیری از ابتلا به برخی از انواع HPV که بیش از همه موجب بروز سرطان می شوند، واکسن هایی وجود دارد. سرواریکس و گارداسیل دو واکسنی هستند که طی یک دوره شش ماهه به سه مرتبه تکرار نیاز دارند. گارداسیل فرد را در مقابل دو نوع HPV که بیش از سایر انواع موجب بروز زگیل های تناسلی می شوند نیز واکسینه می کند.
چه کسانی باید از واکسن های HPV استفاده کنند؟
این واکسن ها عفونت های موجود را درمان نمی کند، اما می تواند از بروز آنها در آینده جلوگیری نماید. برای دریافت بهترین نتایج، این واکسن ها باید پیش از آن که فرد برای اولین بار نزدیکی داشته باشد استفاده شوند.
