هر ساله در استرالیا نزدیک به 3300 مرد در اثر ابتلا به سرطان پروستات جان خود را از دست می دهند. یعنی درست برابر با تعداد زنانی که در اثر ابتلا به سرطان سینه می میرند. هر ساله در این کشور 20.000 نفر به سرطان پروستات مبتلا می شوند.
در صورتی که سرطان پروستات به موقع تشخیص داده شود، می توان آن را درمان نمود. سرطان پروستات در برخی افراد رشد بسیار بسیار کندی داشته و هیچ خطری برای آنها ایجاد نمی کند، اما در برخی افراد به سرعت پیشروی کرده و حتی موجب مرگ آنها می شود.
غده پروستات به دلیل موقعیت قرار گرفتنش این نام را گرفته است. «پروستات» از زبان لاتین گرفته شده است. معنی این واژه " در جلو واقع شدن" است.
پروستات غده ای مترشحه و مربوط به دستگاه تناسلی مردان است. این غده دقیقاً زیر مثانه و جلوی راست روده قرار گرفته است. غده مترشحه یا برون زاد غده ای است که تراوشاتش به خارج از بدن ریخته می شود، مثل همین غده پروستات یا غدد عروقی. غده پروستات از لحاظ اندازه شبیه به گردو است.
مجرای پیشاب – لوله ای که از مثانه تا انتهای آلت مردانگی ادامه دارد و ادرار و منی را به خارج از بدن هدایت می کند- از داخل پروستات عبور می کند.
در غده پروستات، هزاران غده ریز وجود دارد. این غدد ریز همگی مایعی تولید می کنند که بخشی از منی را تشکیل می دهد. این مایع همچنین وظیفه محافظت و تغذیه منی را به عهده دارد. زمانی که مرد به مرحله ارگاسم می رسد، بدن مایعی شیری رنگ تولید می کند که حاوی منی است. این مایع در غده پروستات تولید می شود. در حالی که اسپرم در بیضه ها تولید و نگهداری می شود. زمانی که مرد به مرحله ارگاسم می رسد، انقباضات ایجاد شده، پروستات را وادار می کند این مایع را به درون مجرای پیشاب ترشح کرده تا از طریق آلت از بدن خارج شود.
از آنجایی که مجرای پیشاب از درون پروستات عبور می کند غده پروستات نیز به واسطه الیاف های ماهیچه ای خود، در کنترل ادرار دخیل است. این الیاف های ماهیچه ای منقبض و سپس آزاد می شوند و به این طریق جریان ادرار را درون مجرای پیشاب کنترل می کنند.
غده پروستات آنتی ژن مخصوص پروستات یا PSA تولید می کند.
سلول های مخاطی موجود در غده پروستات پروتئینی به نام PSA تولید می کنند. این پروتئین کمک می کند تا منی در حالت مایع باقی بماند. برخی از این پروتئین ها وارد جریان خون می شوند. می توان با آزمایش خون یک مرد، میزان PSAوی را اندازه گیری کرد. در صورتی که میزان PSA خون فردی بالا باشد، یا نشان از ابتلای او به سرطان پروستات است و یا ابتلا به عارضه دیگری مربوط به پروستات.
بالا بودن میزان PSA در خون، به خودی خود ضرری برای فرد ندارد، بلکه تنها نشانه ای از وجود مشکل در غده پروستات وی می باشد.
هورمون های مردانه بر رشد پروستات و همچنین میزان تولید PSA توسط این غده تأثیر می گذارد. داروهایی که به منظور تغییر میزان هورمون های مردانه مصرف می شوند بر میزان PSA خون تآثیر می گذارند. در صورتی که سطح هورمون های مردانه فردی در دوران رشد و همچنین در دوران بزرگسالی وی پایین باشد، غده پروستات وی کاملاً رشد نخواهد کرد.
در برخی مردان مسن، غده پروستات به رشد ادامه می دهد، به خصوص در قسمتی که اطراف مجرای پیشاب واقع شده است. این امر، دفع ادرار را برای فرد دشوار می سازد چون پروستاتی که بزرگ شده می تواند موجب انسداد مجرای پیشاب شود. بزرگ شدن غده پروستات تا این حدرا BPH می نامند. BPH سرطان نیست اما باید درمان شود.
در اکثر موارد، سرطان پروستات از سلول های این غده آغاز می شود. این نوع سرطان آدنوکارسینوما نامیده می شود.
بنابراین به همین نوع خاص می پردازیم و در این مقاله منظور از سرطان پروستات، همین نوع است.
سرطان پروستات اکثراً بیماری بسیار کندی است. در واقع بسیاری از مردان در اثر کهولت سن می میرند و هرگز حتی متوجه نمی شوند که به سرطان پروستات مبتلا بوده اند. مطالعات بسیاری نشان داده است که حدود 80% از مردان 80 تا 90 سال، در زمان مرگ خود به سرطان پروستات مبتلا بوده اند اما هیچ کدام از آنها از این موضوع اطلاعی نداشته اند.
متخصصان می گویند سرطان پروستات از تغییرات جزئی در شکل و اندازه سلولهای غده پروستات آغاز می شود که PIN نام دارد.
پزشکان بر این باورند که تقریباً 50% از تمام مردان 50 ساله به PIN مبتلا هستند. در این حالت سلول ها هنوز در جای خود باقی هستند و به نظر نمی رسد به جای دیگری حرکت کرده باشند اما تغییرات ایجاد شده را می توان از طریق میکروسکوپ مشاهده کرد. ممکن است سلول های سرطانی به سایر قسمت های پروستات نیز رسیده باشند. پزشکان این تغییرات ایجاد شده در سلول های پروستات را در دو دسته درجه خفیف و شدید جای می دهند. در درجه خفیف تغییرات کم و بیش طبیعی و در درجه شدید تغییرات غیر طبیعی قلمداد می شود.
هر بیماری که پس از انجام بیوپسی از پروستات، مبتلا به PIN شدید تشخیص داده شود، شانس بیشتری برای ابتلا به سرطان پروستات خواهد داشت. به همین دلیل چنین افرادی تحت مراقبت قرار گرفته و چندی بعد باید مجدداً بیوپسی انجام دهند.
دانستن مرحله سرطان و یا اینکه سرطان تا کجا منتشر شده حائز اهمیت است. دانستن مرحله سرطان به پزشک کمک می کند بتواند اقداماتی در جهت جلوگیری از پیشروی آن انجام دهد و بتواند تصمیم بگیرد که چه درمانی و در چه زمانی مناسب خواهد بود. رایج ترین سیستم برای تشخیص این امر، TNM(tumor/nodes/metastases) است . یعنی مشخص کردن اندازه تومور، تعداد غدد درگیر و بررسی وجود متاستاز به سایر قسمت ها.
در این مرحله باید میان مواردی که سرطان فقط منحصر به پروستات است و مواردی که به سایر قسمت ها منتشر شده تمایز قایل شد. موارد T1 و T2 فقط به پروستات محدود می شوند و T3 و T4 به مواردی اطلاق می شوند که به خارج از پروستات نیز سرایت کرده اند.
برای بررسی این که آیا سرطان به قسمت های دیگر نیز سرایت کرده یا خیر، راه های متعددی وجود دارد. برای مثال پرتونگاری می تواند انتشار سرطان را در لگن خاصره بررسی کند یا تصویربرداری از استخوان ها، می تواند در بررسی این که آیا سرطان به استخوان های فرد نیز سرایت کرده یا خیر کمک کند.
پاتولوژیست از طریق میکروسکوپ نمونه های گرفته شده را بررسی می کند. در صورتی که بافت سرطانی در نمونه مشاهده شود، آن گاه درجه تومور تعیین می شود. مبنای درجه بندی تومور ها گلیسون نام دارد. سیستم گلیسون تومورها را بین 2 تا 10 درجه بندی می کند. هرچقدر عدد بزرگتر باشد، بافت سرطانی در مقایسه با بافت های عادی، غیرطبیعی تر است.
برای به دست آوردن نمره گلیسون، دو عدد با هم جمع می شوند:
امتیاز گلیسون 7 می تواند دو معنی داشته باشد. به مثال های زیر توجه کنید:
اما مورد نخست، که نمره اول آن 3 است، نسبت به مورد دوم، سرطانی غیرتهاجمی تر دارد.
رتبه بندی تومور از این حیث حائز اهمیت است که تعیین کننده نوع درمان خواهد بود.
در مراحل اولیه سرطان پروستات معمولاً فرد هیچ گونه علائم و نشانه ای مشاهده نمی کند. بیشتر افراد در این مرحله با انجام آزمایش خون یا چک آپ روتین به طور اتفاقی از ابتلای خود به سرطان پروستات آگاه می شوند.
اما در صورتی که علائمی وجود داشته باشد، معمولاً به صورت زیر خواهد بود:
در صورتی که سرطان پروستات پیشرفته باشد، نشانه های زیر بروز خواهد کرد:
هیچ کس در مورد دلیل بروز سرطان پروستات یقین ندارد. فاکتورهای احتمالی زیادی وجود دارد؛ از جمله سن، نژاد، سبک زندگی، داروهای مورد استفاده و ژنتیک.
موارد غیر پیشرفته:
در صورتی که سرطان زیاد رشد نکرده و به یک قسمت خاص محدود شده باشد، معمولاً می توان آن را توسط یکی از راه های زیر کنترل کرد:
روش های درمانی معمولاً با توجه به مورد انتخاب می شوند. اما به طور کلی در صورتی که بیماری زود تشخیص داده شود و سرطان در مراحل اولیه خود باشد تمام گزینه ها قابل استفاده اند.
موارد پیشرفته:
در صورتی که سرطان حالت تهاجمی تری داشته باشد، باید برای بیمار ترکیبی از پرتودرمانی و هورمون درمانی را به کار برد. پرتو درمانی باید طی مدتی حدود هشت هفته و به صورت روزانه انجام شود. خارج ساختن غده پروستات هم می تواند جزو گزینه های درمانی قرار گیرد.
در موارد پیشرفته سرطان، هورمون درمانی در کند ساختن پیشروی سرطان و حتی متوقف ساختن رشد سلول های سرطانی بسیار مفید است. حتی در صورتی که پس از مدتی هورمون درمانی هم جواب ندهد، باز هم گزینه های دیگری برای درمان وجود خواهد داشت.
