کلونوسکوپی (Colonoscopy) و سیگموئیدوسکوپی آزمایشهای غربالگری هستند که برای پیدا کردن و بررسی سرطان کلورکتال (که به سرطان روده شهرت دارد) و یا بررسی پولیپها پیش از سرطانی شدن انجام می شود. پولیپ روده به زایده های دیواره روده بزرگ (کلون) گفته میشود.
علت انجام کلونوسکوپی این است که پزشک بتواند سطح داخلی تمام روده (کلون) و راست روده (رکتوم) را مشاهده کند. پزشک به دنبال پولیپهایی میگردد که ممکن است نشانه مراحل پیش سرطانی یا مراحل اولیه سرطان باشند. پولیپها ابتدا سرطانی نیستند و به مرور زمان ممکن است سرطانی شوند.
غربالگری سرطان روده به نجات جان افراد زیادی کمک کرده است. آزمایشهای غربالگری سرطان روده یکی از موفق ترین روشهای پیشگیری از سرطان روده و یا شناسایی زود هنگام آن هستند. برداشتن پولیپ از ابتلا به سرطان روده جلوگیری میکند. همچنین سرطانهایی که در مراحل اولیه شناسایی میشوند (در شرایطی که کوچک هستند و گسترش نیافته اند) به راحتی درمان میشوند. بیشتر افرادی که دچار سرطان روده میشوند و سرطان آنها زود تشخیص داده میشود حداقل تا 5 سال بعد زنده می مانند و بسیاری از آنها طول عمر طبیعی خواهند داشت. اما متاسفانه اکثر مردم این آزمایشهای غربالگری را انجام نمیدهند. بنابراین زمانی سرطان شناسایی میشود که بزرگ شده و گسترش یافته است. سرطان روده در مراحل اولیه هیچ علامتی ایجاد نمیکند و متوجه آن نمیشوید. در بیشتر موارد زمانی علائم بروز میکنند که سرطان پیش رفته و درمان آن بسیار سخت شده است. غربالگری منظم بهترین راه شناسایی سرطان روده و راست روده در مراحل اولیه است.
پزشک برای کلونوسکوپی از لوله باریکی با ضخامت تقریبا یک انگشت استفاده میکند که انعطاف پذیر و تو خالی است و لامپ کوچک و یک دوربین در سر آن قرار دارد تا از دیواره روده فیلم بگیرد. این لوله که کلونوسکوپ نام دارد با ملایمت وارد روده میشود و تصاویری به نمایشگر ارسال میکند. مقدار کمی هوا به روده پمپ میشود تا روده را باز نگه دارد و بگذارد پزشک کامل روده را ببیند.
خود کلونوسکوپی حدود 30 دقیقه طول میکشد. معمولا برای کلونوسکوپی از بیهوشی عمومی یا داروهای آرام بخش استفاده میشود.
معمولا هر ده سال یک بار این آزمایش انجام میشود مگر این که خطر سرطان در شما بیشتر باشد و پزشک توصیه دیگری به شما داشته باشد.
در سیگموئیدوسکوپی پزشک بخشی از روده بزرگ و تمامی راست روده را بررسی میکند. برای انجام این کار از لوله باریک (با قطر حدود یک انگشت)، انعطاف پذیر، تو خالی که حاوی یک لامپ کوچک است به نام سیگموئیدوسکوپ استفاده میشود که دوربین کوچکی نیز در آن تعبیه شده است. چون این اسکوپ تنها 60 سانتیمتر طول دارد اگر چه پزشک میتواند تمامی راست روده را ببیند اما کمتر از نیمی از روده بزرگ را میتواند مشاهده نماید. پزشک به دنبال علائم پولیپ یا سرطان میگردد. سیگموئیدوسکوپ همانند کلونوسکوپ تصاویر را به نمایشگری در بیرون ارسال میکند. این آزمایش 10 تا 20 دقیقه طول میکشد. در این روش اکثر افراد نیازی به آرام بخش ندارند اما ممکن است در صورت درخواست شما استفاده شود. آرام بخش میتواند آزمایش را برای بیمار راحت تر کند اما پس از اتمام آن مدتی برای ریکاوری باید بمانید و کسی نیز شما را تا منزل باید برساند.
سیگموئیدوسکوپی هر 5 سال یکبار انجام میشود که بستگی به خطر سرطان در بیمار دارد. در صورتی که از نظر احتمال ابتلا به سرطان در وضعیت طبیعی (احتمال کم) قرار داشته باشید از 50 سالگی باید این آزمایشهای غربالگری را شروع کنید.
در صورتی که برای شما از بیهوشی استفاده شود هیچ دردی احساس نمیکنید. اما برای سیگموئیدوسکوپی از بیهوشی عمومی استفاده نمیشود و از داروی آرام بخش نیز ممکن است استفاده نشود.
در هر دو آزمایش کلونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی هوا به داخل روده ها پمپ میشود تا آنها را باز نگه دارد بنابراین ممکن است فشار هوا مقداری ناراحتی و دل درد در پایین شکم ایجاد کند. پس از خروج هوا از روده احساس بهتری خواهید داشت.
همانند هر آزمایش دیگری در این آزمایشها نیز احتمال بروز عوارض وجود دارد که برخی از آنها جدی است مثل خونریزی و سوراخ شدن روده اما این اتفاق نادر است.
بسیاری از افراد آماده شدن روده برای این آزمایش را بدترین بخش آن میدانند. برای این که پزشک بتواند داخل روده را واضح و مشخص ببیند باید روده شما کاملا پاکسازی شود. ممکن است به شما گفته شود از مصرف برخی غذاها و داروها پرهیز کنید و روز پیش از آزمایش رژیم مایعات شفاف (بدون هیچ گونه غذای جامد) داشته باشید. به شما مسهل های بسیار قوی داده میشود و ممکن است برای اطمینان از تمیز شدن روده نیاز به تنقیه نیز داشته باشید. اگر میتوانید خودتان روز آزمایش را انتخاب کنید بهتر است روزی را انتخاب کنید که از عصر روز قبل بتوانید در خانه بمانید و استراحت کنید.
اگر هر بخشی از دستورات داده شده به شما برایتان روشن نیست یا سوال دارید حتما از پزشک یا بیمارستان سوال کنید.
فرایند آماده شدن برای کلونوسکوپی باعث میشود به دفعات زیاد توالت بروید. از لحظه ای که مصرف مسهل ها را شروع کردید نزدیک به توالت بمانید. معمولا این داروها خیلی زود تاثیر میگذارند و مدفوع تان مایع خواهد بود. داروهایی که مصرف کرده اید ممکن است صبح روز بعد که برای کلونوسکوپی مراجعه میکنید نیز هنوز تاثیر خود را داشته باشند بنابراین از توالت رفتن مکرر خجالت نکشید.
اکثر افراد پس از کلونوسکوپی مشکلی ندارند. ممکن است به خاطر داروها کمی گیج باشید. ممکن است احساس کنید مقدار باد در شکمتان وجود دارد چون در حین عمل به روده هایتان هوا فرستاده شده است تا باد شوند، بنابراین کمی دل درد و ناراحتی خواهید داشت.
اگر چیزی در روده دیده شد پزشک احتمالا آن را در حین آزمایش بر میدارد. به مرور زمان ممکن است برخی از پولیپها سرطانی شوند. اگر دکتر پولیپ بزرگ، تومور یا هر چیز غیر طبیعی دیگری را مشاهده کند نمونه برداری (بیوپسی) انجام میدهد. برای نمونه برداری بخشی از پولیپ یا تمام آن با کلونوسکوپ برداشته میشود و به آزمایشگاه ارسال میگردد تا از نظر وجود سلولهای پیش سرطانی یا سرطانی ارزیابی شود.
اگر در سیگموئیدوسکوپی پولیپ و یا سرطان در کلونوسکوپی مشاهده شود باید بعدا برای ارزیابی پولیپ یا سرطان در بخشهای دیگر روده کلونوسکوپی انجام دهید.
