غده تیروئید، غده کوچک و پروانه ای شکلی است که در قسمت پیشین گردن و زیر سیب آدم واقع شده است. این غده هورمون هایی تحت عنوان تی3 و تی4 ترشح می کند. پروسه ای که طی آن سلول های بدن انرژی را به مصرف می رسانند متابولیسم نامیده می شود. این دو هورمون وظیفه کنترل چگونگی مصرف انرژی توسط سلول های بدن، یعنی متابولیسم را به عهده دارند.
پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که مقدار تی3 و تی4 زیادی تولید شود.
پرکاری تیروئید حالت موروثی دارد اما تشخیص درست و درمان می تواند دلایل زمینه ای را از بین برده و علائم را کنترل کند.
شدت و نوع علائم و نشانه ها در بیماران مختلف متفاوت است. بیمارانی که به پرکاری خفیف تیروئید مبتلا هستند معمولاً از بیماری خود آگاهی ندارند چون هیچ علائم و نشانه ای در خود مشاهده نمی کنند. معمولاً علائم پرکاری تیروئید به افزایش متابولیسم بدن مربوط است.
از جمله این علائم می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
افرادی که هم به دیابت و هم به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، معمولاً علائم دیابت شدید همچون خستگی و ضعف و تشنگی را تجربه می کنند. در اکثر موارد علائم و نشانه های پرکاری تیروئید مورد توجه قرار نمی گیرند. افراد مبتلا به پرکاری تیروئید که به بیماری های قلبی مبتلا هستند ریسک بالاتری برای دچار شدن به ایست قلبی و آریتمی و سایر بیماری های قلبی-عروقی نیز خواهند داشت.
مهم ترین دلیل ابتلا به پرکاری تیروئید، بیماری گرِیوز (Graves) است. بیماری گریو یک بیماری سیستم ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به غلط غده تیروئید را هدف قرار داده و موجب می شود این غده مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید نماید. دقیقاً مشخص نیست که چه عاملی موجب بروز این بیماری می شود. اما بیماری گریو مبنای ژنتیکی دارد . بدین معنا که در خانواده ها به صورت موروثی منتقل می شود. بیماری گریو می تواند بر چشم ها نیز تأثیر گذاشته و موجب دوبینی گردد. بیماران مبتلا به این بیماری معمولاً چشم های متورمی دارند.
بیماری تیروئید ندولار (ورم کرده). این امکان وجود دارد که در غده تیروئید افراد توده هایی ایجاد شود. این توده ها ندول نیز نامیده می شوند. دلیل ایجاد این توده ها هم مشخص نیست. این توده ها معمولاً خوش خیم (غیرسرطانی) هستند. در این بیماری غده تیروئید بزرگ می شود اما بیمار هیچ دردی ندارد. در برخی افراد این توده ها را می توان به وسیله لمس با سر انگشتان احساس کرد. این توده ها گاهی حاوی نسج غیرطبیعی تیروئیدی هستند که بر عملکرد عادی تیروئید تأثیر گذاشته و موجب پرکاری آن می شوند. این توده ها همچنین ممکن است حاوی بافتی باشند که توکسیک نامیده می شوند.
مصرف بیش از حد ید. غده تیروئید مسئول جذب ید موجود در خون است که معمولاً از غذهایی نظیر غذاهای دریایی، نان و نمک کسب می شوند. سپس از این ید برای تولید هورمون های تیروئید بهره می گیرد. مصرف بیش از اندازه ید موجب می شود غده تیروئید پرکار شود.
مصرف هورمون های تیروئید. عدم چک آپ به موقع ممکن است موجب شود بیماران مقادیر زیادی از داروهای تیروئیدی را مصرف نموده و موجب پرکاری بیشتر غده تیروئید شوند.
داروها. داروهای خاصی که برای درمان بیماری های قلبی تجویز می شوند حاوی مقادیر زیادی ید هستند. این داروها می توانند موجب عملکرد غیرطبیعی غده تیروئید شوند. یکی از این داروها آمیودارون است.
تیروئیدیتیس یا تورم غده تیروئید. این عارضه می تواند در اثر یک عفونت ویروسی ایجاد شود. از جمله علائم و نشانه های تورم غده تیروئید می توان به تب، گلو درد، بلع همراه با درد و دردهای کلی و پخش شده در ناحیه گردن اشاره کرد.
سرطان فولیکولار تیروئید. در موارد نادر، پرکاری تیروئید می تواند از سرطان تیروئید ناشی شده باشد.
پزشکان برای تشخیص پرکاری تیروئید از بیمار در مورد علائم و نشانه های او سؤال می کنند، معاینه کرده و تست های خون مربوطه را تجویز می نمایند. تشخیص موارد پیشرفته پرکاری تیروئید بسیار آسان است اما در صورتی که بیماری در مراحل اولیه باشد، علائم تا این اندازه مشخص نیستند و به همین خاطر بیماران زیادی هستند که بیماری شان تشخیص داده نمی شود. آزمایش خونی که برای تشخیص پرکاتری تیروئید انجام می شود سطح هورمون برانگیزاننده تیروئید یعنی TSH، تیروکسین و تیرودوتیرونین را بررسی می کند.
داروهایی وجود دارند که پیامدهای پرکاری تیروئید، از جمله مشکلات مربوط به تپش و ضربان قلب را از بین می برند و داروهایی نیز وجود دارند که به منظور کنترل تولید هورمون تیروئید تجویز می شوند.
داروهای ضد تیروئیدی. این نوع دارو تولید بیش از اندازه تیروکسین و تیرودوتیرونین را متوقف می کند.
رادیواکتیو. این فرآیند توسط تخریب سلول های فعال تیروئید انجام می شود. تخریب نقطه ای است و این درمان عوارض جانبی گسترده ای ندارد. این روش درمانی برای زنان باردار و یا شیرده مناسب نیست. و در صورتی که خانمی تحت این روش درمانی قرار گرفته باشد نباید تا شش ماه باردار شود و مردان نیز نباید حد اقل تا چهار ماه پس از این روش درمانی اقدام به فرزندآوری کنند.
جراحی. در صورتی که سایر روش های درمانی میسر نباشد، مثلاً در مورد بیماری که باردار است، یا نمی تواند سایر روش های درمانی را تحمل کند، یا به سرطان مبتلاست، بخشی از غده تیروئید به واسطه عمل جراحی برداشته می شود.
عوارض ناشی از بیماری گریو. بیمارانی که به بیماری گریو ناشی هستند از مشکلات چشمی نظیر حساسیت بیش از حد نسبت به نور و مشکلات دیداری رنج می برند. این افراد گاهاً چشم هایی متورم و بیرون زده دارند. در مورد بیشتر افراد استفاده از قطره های چشمی و عینک آفتابی مشکل را برطرف می کند. در برخی موارد حاد نیز مصرف داروهایی که بتواند تورم پشت چشم ها را بهبود بخشد ضروری است.
مشکلاتی در حین بارداری. پرکاری تیروئید می تواند بر توانایی باروری زنان تأثیر بگذارد. زنان مبتلا به پرکاری تیروئید در حین بارداری و هنگام زایمان نسبت به زنان عادی با خطرات بیشتری مواجه هستند، برای مثال سقط جنین، غش بارداری، زایمان زودرس و زایمان نوزادان کم وزن. البته در صورتی که بیمار تحت نظر باشد می توان به سلامت بارداری را به پایان برد.
حمله تیروئید. این وضعیت عکس العمل غیر رایجی است که می تواند به واسطه عفونت، آسیب و یا ضربه ایجاد شود. این وضعیت می تواند همچنین در زنان باردار مبتلا به پرکاری تیروئیدی که تحت مراقبت نمی باشند و یا در اثر زایمان و جراحی پیش بیاید. از جمله علائم این حمله می توان به ضربان قلب سریع، تب شدیدی، سراسیمگی، زدری، تهوع، استفراغ، اسهال و توهم اشاره کرد. این عکس العمل می تواند خطر مرگ داشته و مستلزم مراجعه فوری برای دریافت کمک های پزشکی است.
