بیماری کبد چرب غیرالکلی اصطلاحی کلی است که برای توصیف تجمع چربی در کبد افرادی که الکل مصرف نمی کنند و یا در صورت مصرف، در اندازه محدودی مصرف می کنند اطلاق می شود. وجود چربی در کبد طبیعی است اما در صورتی که مقدار چربی از 5 تا 10 درصد بیشتر شود آنگاه کبد فرد چرب اطلاق خواهد شد.
همانطور که گفته شد کبد چرب بسیار شایع است. 20درصد در مردم امریکا به کبد چرب مبتلا هستند اما نه در کبدشان تورمی ایجاد می شود و نه زخمی. اکثر موارد کبد چرب در سنین 50 تا 60 سال تشخیص داده می شوند. در صورتی که دلیل تجمع چربی تشخیص داده نشده و یا تحت درمان قرار نگیرد می تواند برای فرد ایجاد خطر نماید.
به طور کلی اصلی ترین و شایع ترین دلیل ایجاد کبد چرب مصرف زیاد الکل است. تقریباً تمامی کسانی که زیاد الکل می نوشند به کبد چرب مبتلا هستند.
از جمله سایر عوامل ابتلا به کبد چرب، توکسین ها، مصرف داروهای خاص و ناهنجاری های متابولیک مادرزادی است. در بسیاری از موراد پزشکان در مورد علت دقیق بروز کبد چرب در افراد غیر الکلی اطمینان نمی یابند ؛ اما ثابت شده که بروز کبد چرب در افراد غیر الکلی رابطه مستقیمی با کلسترول بالای خون، چاقی و دیابت نوع دو دارد.
در این مقاله با توجه به رایج نبودن مصرف الکل در کشور و نتیجتاً حذف نسبی کبد چرب الکلی، از این به بعد بجای بیماری کبد چرب غیرالکلی به اختصار از کبد چرب استفاده می شود.
کبد چرب یک بیماری اصلاح پذیر بوده و معمولاً به خودی خود برطرف می شود. کبد دومین عضو بزرگ بدن است. نقش کبد در بدن فراوری کردن تمام موارد خوراکی مصرفی و فیلتر نمودن مواد زائد از خون است. در صورتی که مقدار چربی زیادی در کبد مجتمع شود، آنگاه این فرآیند دچار اختلال خواهد شد.
کبد معمولاً زمانی که سلول های پیر از بین می روند خود را با ایجاد سلول های جدید، بازسازی می کند. در صورتی که به صورت طولانی مدت به سلول های کبد آسیب وارد شود، زخم دائمی در آن ایجاد خواهد شد.
کبد چرب زمانی بروز پیدا می کند که بدن چربی زیادی تولید کرده و یا نمی تواند با سرعت مناسب از طریق متابولیسم بدن، چربی ها را تغییر دهد. در نتیجه باقی مانده این چربی در سلول های کبد انباشته شده و موجب بروز بیماری کبد چرب می شود. داشتن رژیم غذایی پرچرب مستقیماً به ایجاد کبد چرب نمی انجامد.
کبد چرب بیماری شایعی است که در مورد اکثریت افراد هیچ علائم و نشانه یا عارضه ای به همراه ندارد.
اما در مورد برخی افراد مبتلا، تجمع چربی در کبد می تواند به تورم و زخم کبد بینجامد. این نوع کبد چرب، نوع شدیدتر این بیماری است که steatohepatitis هم نامیده می شود.
در برخی موارد، کبد چرب حاد می تواند به از کار افتادن کبد نیز منجر شود.
بیماری کبد چرب معمولاً هیچ علائم و نشانه ای با خود به همراه ندارد اما در صورت بروز علائم، می توان به خستگی، احساس درد مبهم در شکم، بزرگ شدن اندک شکم اشاره کرد.
در صورتی که کبد دچار تورم شده باشد، احتمال دارد نشانه های دیگری نیز در بیمار دیده شود؛ از جمله کم اشتهایی، کاهش وزن، احساس ضعف، بیماری و خستگی شدید.
علاوه بر الکلیسم، دلایل شایع دیگر بروز کبد چرب به قرار زیرند:
این بیماری یکی از عوارض نادر دوران بارداری است که می تواند حتی باعث مرگ شود. علائم این بیماری از سه ماهه سوم پدیدار شده و در قالب حالت تهوع دائمی و استفراغ، درد در قسمت سمت راست و بالای شکم، زردی و کسالت عمومی بروز می یابد. اکثر زنانی که در دوران بارداری به کبد پرب مبتلا می شوند پس از زایمان بهبود یافته و هیچ عارضه دائمی را تجربه نمی کنند.
از آنجایی که کبد چرب به تجمع چربی در کبد اطلاق می شود، بروز آن در افراد چاق و فربه محتمل تر است.
فاکتورهای دیگری که ریسک ابتلا به کبد چرب را در افراد افزایش می دهند به قرار زیرند:
در صورتی که تجمع چربی در سلول های کبد موجب تورم کبد شده باشد، پزشک می تواند با معاینه بیمار، ابتلا به کبد چرب را تشخیص دهد. همانطور که گفته شد کاهش اشتها و خستگی مفرط بیمار نیز می تواند به تشخیص کمک کند. پرسیدن سؤالاتی در مورد سبک زندگی فرد، استفاده از الکل، مصرف برخی داروهای خاص و ... نیز می توانند در تشخیص نقشی تعیین کننده داشته باشند.
- آزمایش خون
بالا بودن سطح آنزیم های موجود در کبد که در یک آزمایش خون روتین قابل مشاهده می باشد می تواند نشانه کبد چرب باشد. البته این مطلب وجود کبد چرب را تأیید نمی کند بلکه برای تشخیص باید بررسی های بیشتری نیز صورت بپذیرد.
- سونوگرافی
چربی انباشته در کبد در سونوگرافی مانند محوطه سفیدی در تصویر دیده می شود. روش های دیگر تصویر برداری مانند سی.تی.اسکن و ام.آر.آی نیز می توانند به کار گرفته شوند. در تصویربرداری از کبد ابتلا به کبد چرب را می توان تشخیص داد اما آسیب های احتمالی دیگر وارد شده به کبد را نمی توان از این طریق مشاهده و تعیین نمود.
- بیوپسی از کبد
به منظور انجام بیوپسی از کبد، با استفاده از بیحسی موضعی یک نیدل به کبد وارد می شود تا از بافت کبد نمونه برداری صورت گیرد. این تنها روش قطعی برای تشخیث کبد چرب است. با استفاده از این روش پزشک حتی می تواند علت دقیق ایجاد کبد چرب را نیز تشخیص دهد.
درمان کبد چرب بر دلیل ایجاد آن متمرکز است. روش های معمول درمان به قرار زیر است:
برای کاهش خطر ابتلا به کبد چرب، باید تصمیمات سالم و بهداشتی اتخاذ نمود. برای مثال:
به دلایل مختلف این بیماری حائز اهمیت است. اول اینکه بیماری بسیار شایعی است و روز به روز افراد بیشتری را درگیر می کند. دوم اینکه کبد چرب دلیل اصلی بروز بیماری های بسیار جدی کبد مانند از کار افتادن کبد، خونریزی داخلی و سرطان کبد می باشد. سوم اینکه کبد چرب رابطه مستقیمی با بیماری های جدی دیگری از قبیل بیماری های قلب-عروقی و حمله های قلبی دارد.
