کدام روش جلوگیری از بارداری مناسب شماست؟

مایکل کریشمن مدیر اجرایی مرکز سلامت جنسی جنوب کالیفرنیا میگوید روشهای جلوگیری از بارداری بسیار متنوع بوده و کارایی آن در مورد هر فرد متفاوت است. سلامت زن، روابط فردی، سبک زندگی و مدت زمانی که فرد تصمیم دارد از بارداری جلوگیری کند، همه بر تعیین بهترین روش جلوگیری از بارداری تاثیر گذار است. علاوه بر اینها، وزن، سلامت قلب و سن نیز بر میزان کارایی برخی از این روشها و حتی عوارض محتمل آنها موثر است.

1- قرصهای ضد بارداری: قرصهای ضد بارداری انواع گوناگونی دارند و احتمالا چیز زیادی درباره آنها نمیدانید. از جمله گزینه های قرصهای ضد بارداری، قرصهای ترکیبی، قرصهای پروژستین تنها و قرصهای طولانی کننده سیکل هستند. قرصهای ضد بارداری ترکیبی به روش مصرف روزانه دوز متشکل از دو هورمون استروژن و پروژستین، از بارداری جلوگیری میکنند. از آنجایی که این قرصها 99 درصد موفقیت دارند، جزء رایجترین قرصهای ضد بارداری هستند اما به افراد سیگاری و زنان بالای 35 سال اغلب توصیه میشود از مصرف آن پرهیز کنند چون استروژن میتواند خطر لخته شدن خون در این افراد را افزایش دهد. قرص پروژستین تنها به روش دوز روزانه پروژستین از بارداری جلوگیری میکند (نه استروژن) و به این ترتیب برای زنانی که در خطر لخته شدن خون قرار دارند مانند افراد سیگاری، دیابتی و بیماران قلبی، مطمئن تر می باشند. اما به یاد داشته باشید این قرص هر روز باید سر یک ساعت مصرف شود تا به طور موثر از بارداری پیشگیری کند. مایکل کریشمن میگوید در صورتی که بیش از سه ساعت از زمان مصرف قرصتان گذشته است، باید از روش کمکی پیشگیری استفاده کنید. برخی از زنان در حین استفاده از این قرص، دچار لکه بینی میشوند. قرصهای طولانی کننده سیکل به فرد امکان میدهد تنها هر سه ماه یک بار قاعدگی داشته باشد لکه بینی در چند ماه ابتدای مصرف متداول است. اگر چه معمولا لکه بینی پس از چند ماه اول خود رفع میشود و سپس تنها خونریزی که دارید، به صورت یک هفته در هر سه ماه که قرصهای دارو نما را مصرف میکنید، خواهد بود. در حالی که هیچ ضرری در قاعدگی سه ماه یک بار وجود ندارد اما برخی از زنان ترجیح میدهند هر ماه قاعدگی داشته باشند تا مطمئن شوند باردار نیستند. در قرص دیگری به نام لیبرل تنها یک بار در سال قاعدگی دارید.

2- آی یو دی (دستگاه داخل رحمی): آی یو دی انتخاب خوبی برای زنانی است که نمیخواهند مدام به پیشگیری از بارداری فکر کنند. برای افرادی که چند سال پیاپی نمیخواهد باردار شوند و نمیخواهند هر روز نگران مصرف قرص باشند، این روش مناسب است. دکتر مایکل کریشمن میگوید اگر پزشکی آی یو دی (از جمله میرنا و اسکایلا) را در رحم شما قرار دهد، اسپرم دیگر نمیتواند به تخمکهای شما برسد در حالی که هورمونهایی نیز در بدن آزاد میکند. برخی زنان وقتی از آی یو دی میرنا استفاده میکنند، قاعدگی شان متوقف میشود. از طرف دیگر آی یو دی پاراگارد بدون هورمون بوده و یونهای مس در بدن آزاد میکند که از بارداری جلوگیری کرده و به علاوه مانع لقاح میشود. آی یو دی ها 99 درصد موفقیت دارند. آی یو دی میرنا 5 سال از بارداری جلوگیری میکند، اسکایلا به مدت سه سال و پاراگارد به مدت ده سال. در صورتی که تصمیم دارید باردار شوید، برای خارج کردن دستگاه به پزشک مراجعه کنید.

3- روشهای آگاهی از زمان باروری: این روشها که به آنها روش طبیعی نیز گفته میشود، بر اساس آگاهی از زمان باروری می باشند به این صورت که سیکل قاعدگی خود را ثبت میکنید تا بفهمید چه روزهایی میتوانید باردار شوید. سپس از رابطه جنسی در این روزها خودداری میکنید. دستگاههای آگاهی از زمان باروری، دمای پایه بدن (Basal body temperature) را اول صبح انداره گیزی میکنند تا توصیه کنند چه زمانی زن بارور نیست (درست پس از تخمک گذاری دما حدود نیم درجه افزایش می یابد). روشهای دیگر، تغییرات مخاط دهانه رحم را بررسی میکنند تا مشخص شود بارورترین روزهای فرد کدام است. کریشمن خاطر نشان میکند این روشها معمولا میزان عدم موفقیت بالایی دارند و برای بسیاری از زنان جالب توجه نیستند چون روزهایی که میتوانند رابطه جنسی داشته باشند، محدود میشود. اگر چه برای زنانی که ترجیح نمیدهند دارو، هورمون، کاندوم یا روشهای دیگر ضد بارداری را به خاطر نگرانیهای سلامتی یا دلایل مذهبی  استفاده کنند، این روش ممکن است مناسب باشد.

4- کاندوم: امروزه کاندوم مرسوم یا مردانه، به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد و کم هزینه ترین روش جلوگیری از بارداری است. علاوه بر این تنها روشی در این فهرست است که از انتقال بیماریها و عفونتهای مقاربتی از جمله ایدز جلوگیری میکند بنابراین حتی در صورتی که از روشهای دیگر جلوگیری از بارداری استفاده میکنید، بهتر است از کاندوم نیز بهره بگیرید. کاندوم همچنین به عنوان نوعی کمکی در جلوگیری از بارداری در زمانی که فراموش کرده اید قرصتان را مصرف کنید، عمل میکند. اگر چه در بسیاری از مواقع با شروع رابطه جنسی، استفاده از کاندوم مورد اغماض قرار میگیرد و از طرفی در صورتی که به درستی جایگذاری نشود، ممکن است پاره یا سوراخ شود. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها، میزان عدم موفقیت کاندوم 18 درصد است. کاندومهای زنانه را ساعتها پیش از رابطه جنسی در داخل واژن میتوان جایگذاری کرد بنابراین میتوانید مطمئن باشید هنگامی که وارد رابطه جنسی میشوید، کاندوم دارید. اگر چه کاندوم زنانه محافظت کمتری داشته و میزان عدم موفقیت آن بیشتر از کاندومهای مردانه است.

5- چسب هورمونی: چسب جلوگیری از بارداری در هر بار استفاده، یک هفته شما را از بارداری محافظت میکند. این چسب را که هورمون آزاد میکند و تا حدی شبیه به چسب نیکوتین است، روی باسن، شکم یا بازوی خود میچسبانید و پس از یک هفته در صورتی که تصمیم به ادامه جلوگیری از بارداری دارید، آن را عوض میکنید. زنانی که سیگار میکشند یا بالای 35 سال دارند، نباید از این چسب استفاده کنند چرا که این چسبها حاوی 60 درصد استروژن بیشتر از قرصهای ترکیبی جلوگیری از بارداری هستند. استروژن خطر لخته شدن خون به خصوص در این گروه از زنان را افزایش میدهد، به علاوه این چسبها در زنانی که بیش از 90 کیلوگرم وزن دارند، کمتر موثر هستند.

6- آمپول هورمونی ضد بارداری: آمپول ضد بارداری در طول سه ماه، پروژستین در بدن آزاد میکند و از بارداری جلوگیری مینماید. از آنجایی که این آمپول تنها حاوی پروژستین است و هیچ استروژنی ندارد، گزینه مناسبی برای زنانی است که مستعد لخته شدن خون هستند و نمیخواهند هر روز قرص ضد بارداری مصرف کنند. اگر چه این آمپولها هم مانند قرصهای ضد بارداری پروژستین تنها، باید حتما به صورت کاملا منظم مصرف شوند تا کارایی موثر داشته باشند. میزان موفقیت آن در پیشگیری از بارداری 99 درصد است به شرطی که به موقع تزریق را دریافت کنید. در صورتی که بیش از یک یا دو هفته تزریق را به تاخیر بیندازید، ممکن است پزشک پیش از تزریق، از شما تست بارداری بگیرد. یکی دیگر از معایب آن اضافه وزن است. در نشریه در American Journal of Obstetrics and Gynecology در سال 2009 زنانی که آمپول ضد بارداری دریافت میکردند، به طور متوسط در یک دوره سه ماهه، 5 کیلو گرم وزن اضافه کردند اما در زنانی که از روش قرص ضد بارداری استفاده کرده بودند، به طور متوسط 1.5 کیلوگرم وزن اضافه شده بود.

7- ایمپلنت ضد بارداری: ایمپلنتهایی مانند ایمپلانون و نورپلنت تقریبا به اندازه یک چوب کبریت هستند و در زیر پوست بالای بازو جایگذاری میشوند تا به مدت سه سال با آزد کردن آرام و تدریجی پروژستین از بارداری جلوگیری کنند (این گزینه، یکی دیگر از روشهای مطمئن برای زنانی است که نمیتوانند استروژن دریافت کنند). کارایی این روش 99 درصد است اما ممکن است در زنانی که اضافه وزن دارند، خوب کار نکند. بیشتر زنانی که ایمپلنت ضد بارداری دارند، در چند ماه اول نامنظمیهایی در خونریزی را تجربه میکنند. ممکن است این عارضه باعث شود فرد بخواهد ایمپلنت را خارج کند اما پس از یک سال استفاده از آن، بیشتر این افراد دیگر قاعدگی نخواهند داشت.

8- حلقه واژنی: حلقه واژنی نوارینگ (NuvaRing) از پلاستیک انعطاف پذیری ساخته شده است که در اعماق واژن کار گذاشته میشود و درست مانند قرصهای ضد بارداری ترکیبی، استروژن و پروژستین را در بدن آزاد میکند تا از بارداری جلوگیری نماید. اگر چه به جای این که هر روز یکی مصرف شود، هر بار استفاده به مدت سه هفته کارایی دارد. در هفته چهارم حلقه را خارج میکنید و قاعدگی تان شروع میشود. عوارض محتمل آن مشابه قرصهای ترکیبی ضد بارداری بوده و زنانی که در خطر لخته شدن خون قرار دارند، نباید از این روش استفاده کنند.

9- ضد بارداری اضطراری: این روش به این معنی نیست که برای جلوگیری از بارداری تصمیم بگیرید از این روش استفاده کنید بلکه احتمالا میتوانید به عنوان برنامه جایگزین و اضطراری از آن استفاده کنید. ضد بارداری اضطراری زمانی استفاده میشود که روش جلوگیری از بارداری معمولتان به هر دلیل با شکست مواجه شده باشد. با مصرف دوز بالای نوع پروژستین Plan B One-Step و Next Choice One Dose، از بارداری پیشگیری میکنید اما این روشها برای زنانی که اضافه وزن دارند، کمتر موثر است. گزینه جدیدتر دیگر الا (ella) است که میزان پروژسترون بدن را کاهش میدهد تا تخمک گذاری را به تعویق انداخته و از بارداری پیشگیری کند. هر دو روش در شرایطی که ظرف 72 ساعت پس از رابطه جنسی مصرف شوند بیشترین تاثیر را دارند و تا 5 روز بعد نیز ممکن است موثر باشند. الا را تنها با تجویز پزشک میتوانید تهیه کنید اما پلَن بی وان استپ (Plan B One-Step) و نِکست چویس وان دوز (Next Choice One Dose) به صورت بدون نسخه قابل تهیه هستند.

10- عقیم سازی: برای زنانی که اصلا نمیخواهند در آینده باردار شوند، چندین گزینه جلوگیری از بارداری دائمی وجود دارد. بستن لوله رحم (Tubal ligation) شامل گره کردن و مسدود کردن یا قطع کردن و دوختن لوله های فالوپ میشود که در این روش فرد دیگر هرگز باردار نخواهد شد. گزینه کم تهاجمی تر عقیم سازی، روش غیر جراحی اشور (Essure) است که در آن سکه کوچکی در هر یک از لوله های فالوپ با کمک اسکوپ کار گذاشته میشود. هر دوی این روشهای عقیم سازی زنان غیر قابل بازگشت هستند. در صورتی که در رابطه بلند مدت ازدواج قرار دارید، وازکتومی نیز یک گزینه عقیم سازی مرد است که در آن لوله هایی که اسپرم مرد را از بیضه ها منتقل میکنند، بریده شده و بسته میشوند و به این ترتیب برای همیشه از باروری مرد جلوگیری میشود. این روش حداقل تهاجم را داشته و در برخی موارد قابل بازگشت است. روشهای عقیم سازی در ایران طبق قوانین جدید ممنوع شده است.