کمبود ویتامین دی

ویتامین دی موضوع بحث برانگیزی است. احتمالاً شما در اطرافیانتان کسانی را می شناسید که به تازگی متوجه شده اند به کمبود ویتامین دی مبتلا هستند. کمبود ویتامین دی امروزه در سراسر جهان به مشکلی همه گیر مبدل شده است. تخمین زده می شود که در جهان حدود یکبیلیون نفر به کمبود ویتامین دی مبتلا باشند.

شایع ترین و شناخته شده ترین پیامدهای کمبود ویتامین دی در کودکان (ریکتز) و در بزرگسالان (استئومالاسی) است که در زبان فارسی معمولاً برای هر دو بیماری از واژه نرمی استخوان استفاده می شود. مشکلاتی که کمبود ویتامین دی می تواند به دنبال داشته باشد بسیار فراتر از این بیماری هاست. از جمله پیامدهای این کمبود در بدن می توان به مشکلات استخوانی، ناهنجاری های متابولیک، سرطان، بیماری های قلبی-عروقی، بیماری های آتوایمیون (مربوط به سیستم ایمنی بدن)، عفونت ها، ناهنجاری های شناختی و یا مرگ اشاره کرد. بخش عمده اطلاعاتی که امروزه راجع به ویتامین دی و کمبود آن در بدن در دست است طی 15 سال اخیر به دست آمده است.

ویتامین ها ماده مغذی ضروری بدن هستند چون یا بدن نمی تواند آنها را تولید کند و یا این که میزان تولید آنها در بدن کفایت نمی کند. و این بدان معناست که باید از طریق رژیم غذایی مناسب و یا مصرف مکمل های غذایی آنها را به بدن برسانید. ویتامین ها برای حفظ سلامت بدن حیاتی بوده و کمبود آنها موجب بیماری های متعددی می شود.

ویتامین دی یکی از چهار ویتامین محلول در چربی است (ویتامین آ، دی، ای و کا). ویتامین دی در دو نوع موجود است، ویتامین دی2 و دی3. ویتامین دی2 که اغلب تحت عنوان ارگوکلسیفرول شناخته می شود از غذاهای گیاهی و مکمل ها به دست می آید. ویتامین دی3 که اغلب تحت عنوان کله کلسیفرول شناخته می شود  از موادی مثل ماهی های چرب، تخم مرغ و جگر و یا مکمل های غذایی به دست می آید و یا اینکه با قرار گرفتن در معرض(اشعه فرابنفش)  نور خورشید  در بدن تولید می شود.

کمبود ویتامین دی چقدر شایع است؟

قبل از سال 2000 تعداد پزشکانی که به احتمال کمبود ویتامین دی در بدن بیمارشانحتی فکر می کردند بسیار اندک بود. اما امروزه تکنولوژی اندازه گیری ویتامین دی بدن فراگیر و کم هزینه شده، مطالاعات بسیاری انجام گرفته و مشخص شده که کمبود ویتامین دی بسیار بسیار شایع است. برای مثال بر اساس یکی از مطالعات پیشرو و مطرحی که بر روی ویتامین دی صورت گرفته؛

• 32% از کودکان و بزرگسالان در ایالات متحده از کمبود ویتامین دی رنج می برند. و این رقم در واقع بسیار بیش از این است زیرا در این تحقیق سطح ویتامین دی مطلوب، پایین تر از حد لازم در نظر گرفته شده.
• 50% از کودکان 1 تا 5 سال و 70% کودکان 6 تا 11 سال کمبود ویتامین دی دارند.
• برآورد شده که 50% از کل جمعیت دنیا دچار کمبود ویتامین دی باشند.

هفت نشانه ای که می توانند علامت کمبود ویتامین دی در بدن باشند

تنها راهی که با کمک آن می توان به طور قطعی تعیین کرد کسی به کمبود ویتامین دی مبتلا می باشد یا خیر، انجام آزمایش خون است. با این حال برخی علائم و نشانه ها نیز وجود دارند که بد نیست افراد نسبت به آنها هشیار باشند. در صورتی که هر یک از موارد زیر در مورد شما صدق می کند باید برای آزمایش سطح ویتامین دی بدن خود به پزشک مراجعه کنید.

1. داشتن پوست تیره

سیاه پوستان بیش از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین دی هستند. چون کسی که پوست تیره ای داشته باشد  برای تولید یک میزان مساوی ویتامین دی، باید ده برابر یک فرد سفید پوست در معرض آفتاب قرار بگیرد.

پیگمنت ها (یا رنگدانه های پوست) همانند یک کرم ضد آفتاب طبیعی عمل می کنند بنابراین هرچه رنگدانه های پوست فردی بیشتر باشد برای تولید ویتامین دی باید بیشتر در معرض نور خورشید قرار بگیرد.

2. احساس افسردگی

سروتونین، هورمون موجود در مغز که بر روی حالات روحی فرد مؤثر است، زمانی که بدن در معرض پرتو نور خورشید قرار می گیرد بالا رفته و برعکس، زمانی که دریافت نور خورشید کم می شود، پایین می آید. دانشمندان در سال 2006 تأثیر ویتامین دی را بر سلامت ذهنی 80  بیمار سالمند را مورد بررسی قرار دادند و دریافتند افرادی که سطح ویتامین دی بدنشان پایین تر است، 11 بار بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی هستند.

3. سن بالای 50 سال

هرچه فرد مسن تر شود، پوست وی در مقابل دریافت نور خورشید مقدار ویتامین دی کمتری تولید می کند. در عین حال عملکرد کلیه ها در تبدیل ویتامین دی به نوعی که برای بدن قابل استفاده باشد ضعیف تر می شود . به علاوه سالمندان بیش از دیگران در خانه می مانند.

4. داشتن اضافه وزن و یا چاقی

ویتامین دی، ویتامینی هورمون مانند و محلول در چربی است و این بدان معناست که چربی بدن مانند سوراخی است که ویتامین دی را در خود جذب می کند. بنابراین در صورتی که چاق هستید و یا اضافه وزن دارید نسبت به افراد لاغرتر به وبتامین دی بیشتری نیاز خواهیدداشت.

5. استخوان درد

بسیاری از کسانی که از استخوان درد و مخصوصاً همراه با احساس خستگی رنج می برند، در واقع به کمبود ویتامین دی دچار هستند.

6. عرق کردن سر

یکی از علائم ابتدایی و کلاسیک ابتلا به کمبود ویتامین دی، عرق کردن سر است.

7. داشتن مشکلات گوارشی

به یادداشته باشید که ویتامین دی یک ویتامین محلول در چربی است. یعنی در صورتی که دچار مشکلات گوارشی هستید به طوری که توانایی بدنتان در جذب چربی کم باشد، جذب ویتامین های محلول در چربی بدنتان نیز کمتر از دیگران خواهد بود.

بالا بردن سطح ویتامین دی بدن می تواند از ابتلا به سرطان، بیماری های قلبی و ... جلوگیری کند

محققان بر این باورند که بالا بردن سطح ویتامین دی سه در عموم جامعه می تواند از بروز بیماری های مزمنی که سالانه حدود یک میلیون نفر را در سرتاسر جهان دچار می کنند جلوگیری نماید. شیوع انواع مختلف سرطان نیز در صورت بالا بردن سطح ویتامین دی بدن می تواند به نصف کاهش یابد. در مطالعه ای که بر روی تعدادی پرستار انجام شد، معلوم شد پرستارانی که سطح ویتامین دی بدنشان از حد معینی بالاتر بوده تا 50% ریسک ابتلا به سرطان سینه در آنها کاهش می یابد. در مطالعه دیگری نیز مشخص شده زنانی که در نوجوانی و بزرگسالی بیش از دیگران در معرض پرتو خورشید قرار داشته اند، تا 70% ریسک ابتلا به سرطان سینه را در خود کاهش داده اند.

مطالعات نشان می دهد در صورتی که سطح ویتامین دی بدن خود را تا حد معینی بالا ببرید، ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ، سرطان پروستات، و کلیه انواع دیگر سرطان را بین 30 تا 50 درصد در خود کاهش داده اید. سرطان چالش بزرگی است. باید این نکته را در خاطر داشته باشبد که ویتامین دی نقش بسیار مهمی در حفظ میزان رشد مناسب سلولی در بدن ایفا می کند و در صورتی که سلول های سرطانی در بدن شما در حال رشد باشند، ویتامین دی به بدن شما در مبارزه با این سلول ها کمک خواهد کرد.

ویتامین دی علاوه بر آنچه گفته شد با عفونت مبارزه می کند. از جمله عفونت هایی که بدن در هنگام ابتلا به آنفولانزا بدان دچار است. به طور خلاصه می توان گفت ویتامین دی در بدن نقش هایی از قبیل موارد زیر را ایفا می کند:

• ویتامین دی از بروز بیماری های قلبی-عروقی جلوگیری می کند
• ویتامین دی از ابتلا به بیماری های آتو ایمیون جلوگیری می کند.
• ویتامین دی از ابتلا به عفونت ها از جمله آنفولانزا جلوگیری می کند.
• در فرآیندهای متابولیک و ترمیم دی ان ای مفید است.

بدن روزانه به چه میزان ویتامین دی نیاز دارد؟

وقتی صحبت از میزان ویتامین دی بدن به میان می آید نیابد به میانگین و یا حدنساب راضی بود، باید حد بهینه را مورد نظر قرار داد. در سال های اخیر محققان با توجه به تحقیقات و مطالعاتی که انجام داده اند میزان مطلوب مصرف روزانه ویتامین دی را بیش از آنچه پیشتر تعیین شده بود، تعیین کرده اند. در حال حاضر با توجه به ارزیابی افراد سالمی که روزانه تا حد زیادی در معرض تابش نور طبیعی خورشید قرار می گیرند به نظر می رسد میزان میانگین ویتامین دی مصرفی روزانه برای حفظ سلامت بدن چیزی حدود 50 تا 70 ng/ml است. احتمالاً اکنون این پرسش در ذهنتان ایجاد شده که این مقدار ویتامین دی را باید از چه منبعی کسب نمود؟ بهترین راه برای کسب ویتامین دی مورد نیاز بدن قرار گرفتن در معرض تابش طبیعی نور خورشید است. در واقع افراد بسیاری هستند که هرگز در زندگی خود از مکمل های غذایی حاوی ویتامین دی استفاده نکرده اند اما با توجه به میزان کافی برخورداری از تابش نور خورشید، میزان ویتامین دی بدنشان همان 70ng/ml مطلوب است.

ویتامین دی و ابتلا به بیماری های مختلف

5 بیماری که ثابت شده ارتباط مستقیمی با کمبود ویتامین دی بدن دارند به قرار زیرند:

1. دمانس (زوال عقل). طبق مطالعه ای که در سال 2014 ژورنال نورولوژی به چاپ رسید، کمبود متوسط تا شدید ویتامین دی در افراد میانسال ریسک ابتلا به برخی انواع زوال عقل، از جمله آلزایمر را تا دو برابر افزایش می دهد. دمانس به زوال قدرت تفکر، رفتار و حافظه ای گفته می شود که زندگی روزانه فرد را با اختلال مواجه می کند. آلزایمر شایع ترین نوع دمانس است. تا جایی که 80% از موارد مبتلایان به دمانس، از آلزایمر رنج می برند.
   در این تحقیق، بیش از 1600 مورد فرد بالای 65 سال مورد بررسی قرار گرفتند. افرادی که سطح ویتامین دی بدنشان پایین بود تا 53 درصد بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به دمانس قرار داشتند. اما افرادی که از کمبود شدید ویتامین دی رنج می بردند ریسک ابتلا به دمانس در آنها تا 125% نسبت به دیگران افزایش می یافت.
2. سرطان پروستات. در مطلعه ای که در سال 2014 بر روی 667 مرد 40 تا 79 ساله که عمل بیوپسی پروستات را انجام دادند انجام شده بود، مشخص شد میان سطح ویتامین دی بدن و ریسک ابتلا به سرطان پروستات، به ویژه میان سیاهپوستان ارتباط قابل توجهی وجود دارد. سرطان پروستات شایع ترین نوع سرطان در مردان بوده و دومین دلیل مرگ مردان در امریکا به شمار می رود.
3. اختلال در نعوظ. بنا به مطالعه ای که در سال 2014 انجام و در مجله طب جنسی به چاپ رسید، محققان دریافته اند سطح ویتامین دی مردانی که از اختلال نعوظ شدید رنج می برند، نسبت به مردانی که از اختلال ملایم نعوظ رنج می برند پایین تر است.
   اختلال نعوظ شایع ترین مشکل جنسی در بین مردان است. حدود سی میلیوم امریکایی از این اختلال رنج می برند. اختلال نعوظ می تواند در نتیجه بیماری های دیگری نظیر دیابت، سرطان پروستات و پرفشاری خون نیز ایجاد شود.
4. شیزوفرنی. احتمال ابتلا به شیزوفرنی در میان افرادی که سطح ویتامین دی بدنشان پایین تر از حد طبیعی است، دو برابر بیش از سایرین است.
5. بیماری های قلبی. کمبود ویتامین دی ارتباط مهمی در بروز بیماری های حاد قلبی دارد.

محققان دریافته اند بیش از 70 درصد از بیمارانی که  انژیوگرافی انجام می دهند به کمبود ویتامین دی دچار هستند.